Aisea e faitau miliona manu ua leai ni fale ma le auala e mafai ai ona tatou fesoasoani
Humane Foundation
O le vaʻaia o manu taʻavale o feoai solo i luga o auala poʻo le vaivai i totonu o fale, o se faʻamanatuga faʻamomoi loto o se faʻalavelave faʻatupulaia: leai ni fale i manu. E faitau miliona pusi, taʻifau, ma isi manu i le lalolagi aoao e nonofo e aunoa ma ni fale tumau, e faigofie ona fia aai, faamaʻi, ma sauāga. O le malamalama i le mafuaʻaga o lenei faʻafitauli ma le faia o laasaga e mafai ona foia ai e mafai ona faia se eseesega tele.
Manu e faatalitali mo le vaetamaina i le Mendocino Coast Humane Society. Luga, agavale i le taumatau: Annie ma Dolly Purrton, Sophie. Lalo: Freddie, Roo ma Asia. Composite: Cassandra Young Photography/Fa'aaloaloga Mendocino Coast Humane Society
Mo soo se taifau laki po o se pusi e fiafia i le mafanafana o se fale mafanafana ma le alofa le faatuaoia o se tagata tausi tuuto, e le mafaitaulia isi o latou olaga ua faailogaina i faigata, tuulafoaiina, ma mafatiaga. O nei manu e feagai ma luitau e le mafaamatalaina, tauivi e ola i luga o le alatele po o le onosaia o faiga leaga i lima o tagata le agavaa, matitiva, lofituina, faatamala, po o le sauaina. O le toʻatele o loʻo faʻanoanoa i fale o manu e tumu i manu, ma faʻamoemoe mo le aso latou te maua ai se fale alofa.
O taʻifau, e masani ona taʻua o “uo sili a le tagata,” e masani ona fesagaʻi ma olaga o puapuaga. O le to'atele o lo'o saisaitia i filifili mamafa, fa'asalaina e nonofo i fafo i le vevela vevela, malulu malulu, ma timuga mamafa. A aunoa ma se tausiga lelei po o se mafutaga, latou te mafatia i le faaletino ma faalelagona, ua le maua le saolotoga ma le alofa latou te faananau i ai. O nisi o maile e feagai ma ni faʻalavelave mataʻutia i totonu o le fusuaga sauā, lea e faʻamalosia ai latou e tau mo le ola, tumau i manuʻa mataʻutia ma masani ona feoti ona o nei faiga faʻafefe.
O pusi, i le taimi nei, e feagai ma a latou lava seti o luitau loto nutimomoia. O i latou e tuua e feoaʻi e aunoa ma le vaavaaia pe liliu ese mai fale "le-fasiotia" o loʻo faʻaalia i sauaga e le mafaamatalaina. O pusi i fafo ua oona, fana, susunu i le afi, pe maileia ma malemo e tagata e leai ni tagata e vaai ia i latou o ni mea leaga nai lo ni mea ola. O pusi fe'ai, i la latou su'esu'ega fa'anaunau mo le mafanafana i aso malulu, o nisi taimi e fetolofi i lalo o ta'avale po'o totonu o faga afi, lea e matua'i manu'a ai pe mamate ai i lau ili. E oo lava i pusi aiga e le faasaoina mai mafatiaga; o ta'otoga tiga ma fa'alavelave - fa'asaina i le tele o vaega o le lalolagi-ua faoa a latou puipuiga fa'alenatura, ma tu'u ai i latou e ono afaina i manu'a ma tiga tumau.
O manulele, e masani ona faamemelo i ai i lo latou matagofie ma le pese, e onosaia lo latou lava faatagataotauaina. O lo'o lokaina i totonu o pa, o le to'atele ua fa'anoanoa ona o le fa'alavelave faifaipea o le saisaitia, o lo latou agaga malosi ua fa'avaivai ona o le leai o se sa'olotoga. I se tulaga talitutusa, o iʻa ma isi manu laiti, o loʻo faʻatauina e fai ma "fagafao amata," e masani ona tuulafoaʻia e tagata lelei o loʻo leai se poto poʻo ni punaoa e tausia lelei ai i latou. O nei manu, e ui lava i lo latou laʻititi, e mafatia i le le leoa, o latou manaʻoga ma le manuia.
E le gata ai iina le faalavelave. O tagata fa'aputu, fa'aoso i le fa'amalosi po'o fa'amoemoe fa'asesē, fa'aputuina manu i se aofa'iga fa'ate'ia, fa'atupuina si'osi'omaga leaga o le eleelea ma le mataga. O manu nei, ua saisaitia i le tumutumu ma le le mama, e masani ona le maua ni meaai, vai, ma togafitiga faafomaʻi, ma tuua ai i latou e pagatia lemu ma le tiga o le oti.
O lenei mea moni mataʻutia ua faamamafaina ai le manaʻomia faanatinati mo le agaalofa, aʻoaʻoga, ma le gaioiga. O tagata ola uma e tatau ona faʻaaloalo, tausiga, ma le avanoa e ola saoloto ai mai mea leaga. Pe e ala i le lagolagoina o tulafono e sili atu ona mamafa, lagolagoina le spaying ma neutering programs, pe na o le faasalalauina o le silafia, e tofu i tatou ma le malosi e faia ai se eseesega i olaga o nei manu vaivai. E na'o taumafaiga fa'atasi e mafai ona tatou fa'amoemoe e motusia lenei ta'amilosaga o mafatiaga ma fa'amautinoa se lumana'i manuia mo manu uma.
Aisea ua Tele ai Manu e le Manaomia ma E leai ni mea e nonofo ai?
O le mea moni o le loto nutimomoia o manu e leai ni fale, o se faʻalavelave faʻavaomalo e mafua mai i amioga a tagata, uiga, ma faʻaletonu faiga. E ui i le faatupulaia o le silafia, ae o loo faaauau pea le faafitauli o le tele o manu ona o le toatele o tagata o loo faatau pea manu mai faifaatoaga po o faleoloa fagafao, ma lagolagoina ma le le iloa le fale o pusi ma tamai maile—o alamanuia e faamuamua tupe nai lo le manuia o manu. O nei vili e taʻutaʻua i o latou tulaga le lelei, lea e fai ai manu o ni oloa nai lo mea ola. E ala i le filifili e faʻatau nai lo le vaetamaina, o tagata taʻitoʻatasi e faʻaauau le taamilosaga o le leai o se fale mo le faitau miliona o manu o loʻo faʻatali i fale puipui mo se avanoa i se olaga sili atu.
O se mea taua tele i lenei fa'afitauli o le le taulau o le tele o tagata e ana fagafao e fa'amama pe fa'amama a latou manu. A tu'u ai maile ma pusi e le suia, latou te fanafanau tele, ma fa'atupu ai lapisi e masani ona lofia ai le gafatia o fale mautu. Mo se faʻataʻitaʻiga, o se pusi e tasi e leʻi totogia, e mafai ona fanauina le tele o tamaʻi pusi i lona olaga atoa, ma o le tele o nei fanau o le a fai a latou lava lapisi. O lenei fa'atuputeleina fa'atuputeleina e fa'atupuina ai le fa'alavelave fa'atopetope, fa'atasi ai ma a'afiaga leaga mo manu ma nu'u.
O tausaga taʻitasi i le US lava ia, e silia ma le 6 miliona ua leiloloa, tuulafoaʻiina, poʻo manu e le manaʻomia - e aofia ai taifau, pusi, lapiti, ma e oʻo lava i fagafao mai fafo - e maua i latou i fale. O le mea e faanoanoa ai, o le tele o nei fale ua tumu ma le lava le tupe, o loʻo tauivi e tuʻuina atu le tausiga lelei. E ui o nisi o manu ua vaetamaina i totonu o fale alofa, e faitau miliona ua faʻaumatia ona o le leai o se avanoa, punaoa, poʻo le fiafia mai i latou e ono vaetamaina. E tutusa lava le leaga o le tulaga i isi vaega o le lalolagi, lea e oʻo lava ina tau le atinaʻeina o fale puipui, ma tuʻu ai manu e leai ni fale e fafaga i latou i luga o auala.
O le fua tele o le fa'alavelave fa'aletonu o le fa'alavelave fa'aletagata manu e mafai ona lagona le lofituina. Ae ui i lea, o le faʻatalanoaina e amata i se tautinoga i le fausiaina o se "malo e leai se fanau." E ala i le faʻamuamuaina o le faʻasalalau lautele ma le faʻaogaina o fuafuaga, e mafai ona tatou faʻaitiitia le aofaʻi o manu e le manaʻomia e ulufale atu i le lalolagi. O le fa'amama ma le fa'amama e le gata ina puipuia ai le to'atele o tagata ae e ofoina atu fo'i le tele o fa'amanuiaga fa'alesoifua maloloina ma amio mo fagafao, e pei o le fa'aitiitia o le lamatiaga o nisi o kanesa ma fa'aitiitia ai uiga fa'aleaga.
O a'oa'oga o le isi lea vaega taua e foia ai lenei fa'afitauli. O le tele o tagata e ana fagafao latou te le iloa le taua o le fa'amama a latou manu po'o le a'afiaga o le fa'atauina o fagafao nai lo le vaetamaina. Polokalama fa'alaua'itele i nu'u, fa'asalalauga a'oga, ma fa'asalalauga mo tagata lautele e mafai ona fesoasoani e suia uiga fa'ale-agafesootai, fa'amamafa le taua o le vaetamaina ma le fa'atauaina o fagafao.
E mana'omia fo'i le malosi o tulafono e fa'asagatau ai le fa'atupuina o le to'atele o tagata. O tulafono e fa'atulafonoina ai le fa'amama ma le fa'amama, fa'atonutonu faiga fa'atupu fa'ato'aga, ma le fa'atama'iina o vili maile ma pusi e mafai ona fesoasoani e taofia le lolofi atu o manu e leai ni fale. E le gata i lea, e tatau i malo ma faʻalapotopotoga ona galulue faʻatasi e faʻatupe polokalame faʻamaʻi taugofie pe leai se totogi, faʻamautinoa e le taofia e faʻalavelave tau tupe tagata e ona fagafao mai le faia o lenei laasaga taua.
O le mea mulimuli, o le foia o le fa'alavelave fa'alavelave manu e mana'omia ai le galulue fa'atasi. E mafai e tagata taʻitoʻatasi ona faia se eseesega e ala i le faʻaaogaina mai fale puipui, faʻaleleia manu o loʻo manaʻomia, ma faʻasalalau faʻamatalaga e uiga i le taua o le spaying ma neutering. Faatasi ai ma le agaalofa, aʻoaʻoga, ma se tautinoga e sui, e mafai ona tatou latalata atu i se lalolagi o loʻo i ai i manu uma se aiga alofa ma se olaga e aunoa ma mafatiaga. Faatasi, e mafai ona tatou motusia le taamilosaga ma mautinoa e leai se manu o totoe.
Le Sauā e Faafeagai ma Soa Manu
E ui o nisi o soa manu manuia o loo faapelepele i ai o ni tagata pele o le aiga, e le mafaitaulia isi o loo onosaia olaga ua faatumulia i tiga e le mafaamatalaina, tuulafoaiina, ma le faileagaina. Mo nei manu, o le folafolaga o le mafutaga ua ufitia i mea moni faigata o le sauaina ma le le fiafia. E ui o nisi ituaiga o sauaga i manu e fa'asaina e le tulafono, o le tele o faiga fa'aleagaina e tumau pea le fa'atagaina faaletulafono pe le amanaiaina atoa. O le leai o se puipuiga ua tuua ai le faitau miliona o manu e aafia i mafatiaga, e masani lava i lima o ē e tatau ona tausia i latou.
O se tasi o faiga e sili ona taatele ma faamomoi loto o le taofia pea o manu. I le tele o eria, e leai ni tulafono e taofia ai tagata mai le saisai o latou maile i pou po o laau mo aso, vaiaso, poʻo o latou olaga atoa. O nei manu e tuʻu faʻaalia i le vevela vevela, malulu malulu, timu, ma le kiona, e leai se malutaga. O le le maua o le aumea, faamalositino, ma le tausiga lelei, e masani ona mafatia i latou i le le lava o meaai, leai se vai, ma mafatiaga ogaoga faalelagona. O latou filifili e masani ona faʻapipiʻi i totonu o latou paʻu, e mafua ai le tiga ma le faʻamaʻi pipisi, ae o lo latou vavae ese e mafai ona oʻo atu ai i amioga neurotic poʻo le tapunia atoatoa o lagona.
O le fa'aleagaina mo le fa'amalieina o tagata o le isi lea mea mata'utia o lo'o feagai ma le tele o manu. I nisi tulaga, o vaega o latou tamatamaivae, taliga, poʻo siʻusiʻu e tipi, e masani lava e aunoa ma se faʻamaʻi lelei poʻo le puleaina o tiga. O nei faiga, e pei o le fa'amauina o le si'usi'u po'o le tipi taliga o maile, e fa'atinoina mo mafua'aga fa'alelei po'o tu ma aga tuai, e mafua ai le tiga tele ma le fa'aleagaina o le tino ma le fa'alagona umi. E faapena foʻi, o nisi manu e taʻuleagaina, o se faiga e aofia ai le tipiina o sooga mulimuli o tamatamaʻivae taʻitasi, ma tuua ai i latou e leai se puipuiga ma tiga tumau. E ui lava i mafatiaga le talafeagai e mafua mai i nei faiga, o loʻo faʻatinoina pea ma e oʻo lava i le masani i le tele o vaega o le lalolagi.
E oo lava i kola ua faamoemoe e “toleni” ai manu e mafai ona avea ma meafaigaluega o le sauā. Fa'ata'ita'iga, kola fa'ate'ia, e fa'ao'o atu ai fa'ate'i eletise tiga i ta'ifau e fai ma fa'asalaga mo amioga masani e pei o le 'au'au po'o le su'esu'eina o latou si'osi'omaga. O nei masini e mafai ona mafua ai le fefe, popole, ma le faʻaleagaina o le mafaufau, aʻoaʻoina manu e faʻafesoʻotaʻi gaioiga i aso uma ma le tiga nai lo le taʻitaʻiga. I tulaga ogaoga, e mafai ona fa'aletonu le fa'aogaina o kola te'i pe fa'aoga tele, e i'u ai i mu po'o manu'a tumau.
I tua atu o nei sauaga tuusa'o, o le fa'atamala o se faiga fa'a'ole'ole ma so'ona fa'asaua. Ole tele o fagafao e tu'ua na'o ia mo se taimi umi, fa'atapula'aina i tama'i pa'u po'o potu e aunoa ma ni mea'ai, vai, po'o se fa'aosofiaga. I le aluga o taimi, o nei manu e atiaʻe ni faʻafitauli ogaoga o le soifua maloloina, e aofia ai le laʻau, musele atrophy, ma faʻafitauli o amioga. O le le amanaiaina o lagona e tutusa lava le faaleagaina, ona o manu o ni tagata lautele e moomoo i le alofa, fegalegaleaiga, ma se lagona saogalemu.
O le leai o ni puipuiga fa'aletulafono e fa'atupuina ai nei fa'afitauli. E ui o nisi pulega faʻafaamasinoga ua faia laʻasaga i le faʻaleleia atili o tulafono o le soifua manuia o manu, o le tele o nofoaga o loʻo le mafai ona iloa manu o ni tagata ola e tatau ona maua ai aia tatau. Nai lo lena, e masani ona taʻua i latou o ni meatotino, e faigata ai ona tali atu tagata faʻaleagaina. O ofisa fa'amalosia tulafono e masani ona fa'aa'oa'oina po'o le le lava o tupe, e mafua ai le le ogatasi o le fa'amalosia o tulafono fa'aleaga manu.
O le saua e le gata i sauaga faaletino ma le tuulafoaiina; e fa'alautele atu i alamanuia ma faiga e fa'aaogāina ai manu mo ni tupe. Mo se fa'ata'ita'iga, fa'ato'a fa'afailele manu i mea eleelea, tumutumu, fa'amuamua le aofa'i nai lo le lelei o le ola. O manu nei e masani ona onosaia le tele o tausaga o mafatiaga, ma fua mai lapisi ma lapisi, seia oo ina le toe aoga ma lafoai. E faapena foi, o fagafao mai fafo e pei o manulele, reptiles, ma iʻa e faʻatau atu i tagata e leʻi saunia e masani ona leai se poto poʻo ni punaoa e tausia lelei ai i latou, ma mafua ai le faʻasalalau lautele ma vave oti.
O le fa'atalanoaina o lenei faiga sauā e mana'omia uma suiga fa'ale-aganu'u ma matafaioi a le tagata lava ia. E mana'omia tulafono malolosi e fa'amautinoa ai e maua e manu uma le puipuiga e tatau ai, ma e tatau ona fa'amalosia fa'asalaga mamafa e taofia ai le sauaina. E mafai ona fesoasoani fa'asalalauga fa'aa'oa'oga fa'alaua'itele e fa'alaua'itele ai le tausiga lelei o manu ma fa'avaivaia faiga fa'aleagaina e pei o le fa'amauina o si'usi'u, tipi taliga, po'o le fa'aogaina o kola fa'ate'i.
I se tulaga faaletagata lava ia, o le agaalofa e mafai ona faia se eseesega taua. E ala i le faʻaaogaina o manu mai fale puipui nai lo le faʻatau mai i faifaatoʻaga poʻo faleoloa fagafao, e mafai e tagata taʻitoʻatasi ona fesoasoani e faʻafetaui le taamilosaga o le faʻaleagaina ma le tuulafoaia. O le lagolagoina o faʻalapotopotoga e laveaʻiina ma toe faʻaleleia manu faʻaleagaina, ofo atu i fale puipui, ma le lipotia o masalosaloga o mataupu sauā o auala uma ia e fausia ai se lalolagi saogalemu ma sili atu le alofa mo soa manu.
E faatamaoaigaina e manu o tatou olaga i lo latou faamaoni, alofa, ma le mafutaga. I le taui, e tatau ona tausia i latou ma le faʻaaloalo, tausiga, ma le agalelei. Faʻatasi, e mafai ona tatou galulue e faʻaumatia mafatiaga latou te feagai ma faʻamautinoa o soʻo se soa manu e maua se avanoa i se olaga e tumu i le fiafia ma le alofa.
E Mafai Ona E Fesoasoani i Pusi, Maile, ma Isi Soa Manu i Aso Nei
O maile, pusi, ma isi manu fe'ai e le o ni mea faitino po'o ni meatotino—o ni tagata ta'ito'atasi e iai lagona, mana'oga, ma uiga uiga ese. O le iloaina o lo latou taua taua o lona uiga o le toe mafaufau pe faapefea ona tatou fegalegaleai ma tausia i latou. O se tasi o auala sili ona aʻafia e faʻaaloalogia ai lo latou taua o le mumusu e lagolagoina pisinisi e faʻaogaina manu e pei o oloa. O lona uiga ia aua lava nei fa'atauina manu mai faleoloa fagafao, upegatafa'ilagi, po'o faifa'ato'aga, aua o le faia o lea mea e fa'aosoina ai se ta'amilosaga o le fa'aogaina ma le tele o tagata.
Ae, mafaufau e vaetamaina se soa manu mai se malutaga po o se faalapotopotoga laveai. O le vaetamaina e le na'o le tu'uina atu o se fale i se manu—e uiga i le tuuto atu i se sootaga i le olaga atoa o le tausiga, alofa, ma le tiutetauave. A e vaetamaina, e te faʻasaoina se ola ma faʻasaʻoloto avanoa i malutaga mo isi manu o loʻo manaʻomia. O se avanoa e faia ai se eseesega moni mo se manu atonu na tuulafoaiina, agaleagaina, pe le amanaiaina.
O se tautinoga i le olaga atoa o lona uiga o le malamalama i matafaioi o le tausiga o manu. E olaola manu pe a faamalieina o latou manaoga faaletino, faalelagona, ma agafesootai. E aofia ai le tausiga masani o manu, taumafa tatau, ma se siosiomaga saogalemu, alofa e mafai ona latou faʻaalia amioga masani. E manaʻomia e maile faamalositino i aso uma, faʻaosofia o le mafaufau, ma faʻatasi. E mana'omia e pusi le fa'atamaoaigaina e ala i ta'aloga, valu pou, ma avanoa saogalemu e su'esu'e ai. O manu laiti e pei o lapiti, guinea pigs, ma manulele e iai foi manaoga faapitoa e tatau ona ausia ina ia mautinoa ai lo latou soifua manuia.
E tāua tele le taimi ma le uaʻi atu. O manu o ni tagata faʻaagafesootai e manaʻo i fegalegaleaiga ma fesoʻotaʻiga ma o latou leoleo. O le faʻaaluina o taimi lelei ma i latou-pe ala i savaliga, taʻaloga, pe na o le malolo faʻatasi-e fausia ai le talitonuina ma faʻamalosia ai le va o oulua. O le le amanaiaina o nei manaʻoga e mafai ona oʻo atu ai i le tuulafoaiina, faʻalavelave, ma faʻafitauli tau amio, o lea e taua ai le tausia o manu o ni tagata taua o le aiga.
I tua atu o le vaetamaina, e tele isi auala e mafai ona e fesoasoani ai. Fautuaina mo tulafono sili atu ona malosi o le puipuiga o manu ma fa'alapotopotoga lagolago o lo'o galulue e fa'amuta le sauaina ma le tele o tagata. O le fa'amama ma le fa'amama o au fagafao e taua tele i le puipuia o otaota e le mana'omia ma fa'aitiitia le aofa'i o manu e leai ni fale. E le gata i lea, ia aʻoaʻo isi e uiga i le taua o le vaetamaina nai lo le faʻatau ma tiute e oʻo mai i le tausiga o se soa manu.
E ala i le faia o filifiliga agaalofa ma faʻamalosia isi e faia le mea lava e tasi, e mafai ai ona tatou fatuina se lalolagi e faʻaogaina ai manu uma ma le faʻaaloalo ma le tausiga e tatau ai. O le vaetamaina o se manu e sili atu na i lo le tuuina atu ia i latou o se fale—ua tuuina atu ia i latou se olaga e tumu i le alofa, saogalemu, ma le mamalu.