O a Pu'a Fa'ata'ita'i mo pua'a ma pe aisea e fa'atupu ai popolega fa'alemata'aga
Humane Foundation
O pusa fa'ama'i mo pua'a ose faiga e sili ona finau i fa'ato'aga manu fa'aonaponei. O nei tama'i, pupuni avanoa e fa'aoga e fa'anofo ai pua'a fafine, po'o lulu, a'o latou maitaga. O lea faiga ua fa'aoso ai felafolafoaiga fa'ale-aganu'u fa'atatau i le soifua manuia o manu, aua e masani ona i'u ai i fa'alavelave fa'aletino ma le mafaufau mo manu o lo'o a'afia. O lenei tusiga o loʻo faʻatalanoaina poʻo a pusa faʻamaʻi, aisea e faʻaaogaina ai i faʻatoʻaga fale gaosi oloa, ma popolega faʻale-aganuʻu latou te laga.
O le a le mea e ta'ua o Pusa Fa'atamai?
O pusa fa'ama'i, e ta'ua fo'i o fa'ato'aga fa'ato'aga, o ni pa pupuni laiti e faia i le u'amea po'o le uaea ua fuafuaina e fa'amau ai pua'a ma'itaga (sows) i nofoaga fa'ato'aga. O pusa nei ua fa'ainisinia fa'apitoa e fa'asa'o ai le gaioi o le puaa i le taimi o lona ma'itaga, ma maua ai sina avanoa e fa'amalositino ai. E masani ona fuaina e le sili atu i le lua futu le lautele ma le fitu futu le umi, o le mamanu e vaapiapi ma le loto i ai, e mafai ai e le lulu na o le avanoa e tu ai pe taoto ai i lalo, ae le lava e liliu ai, faʻaloloa, pe auai i amioga masani.
O le fa'amoemoega muamua o le fa'ato'aga o le fa'atuputeleina lea o le fa'atosina i le fa'ato'aga tele o manu, aemaise i le fa'atupuina ma le fa'atupuina o le gaosiga o puaa. O nei pusa e masani ona faʻaaogaina i pisinisi faʻatoʻaga puaa, lea o se meafaigaluega mo le puleaina ma le faʻatonutonuina o le faʻagasologa o le faʻaleleia. Latou te tautua i le fale o lulu maitaga mai le taimi o le insemination seia oʻo ina fananau mai a latou puaa, o se faagasologa e mafai ona umi ni masina. O le laʻititi, faʻatapulaʻaina avanoa e faʻamautinoa ai e vavae ese soʻo taʻitasi mai isi manu, faʻaitiitia ai le ono mafai ona osofaʻia, manuʻa, poʻo le atuatuvale mai fegalegaleaiga ma isi puaa.
E fa'aogaina e le aufaifa'ato'aga fa'ato'aga e fa'atautaia ai le fa'atosinaina o lulu i ni auala e va'aia lelei ma fa'afaigofie mo galuega tetele. E ala i le faʻatapulaʻaina o feoaiga a le lulu, o nei pusa e manatu e faʻaitiitia ai le lamatiaga o le manu i le taimi o le maitaga. A aunoa ma se avanoa e feoa'i saoloto ai, e itiiti lava le auai o lulu i ni amioga e ono oo atu ai i le manu'a o le tagata lava ia po o le manu'a o isi puaa, e pei o le utia po o le misa. E le gata i lea, e faigofie lava ona mataituina e le au faifaato'aga le soifua maloloina ma le tulaga o so'o ta'ito'atasi, ma mautinoa latou te maua le tausiga talafeagai, vailaʻau, poʻo le tausiga o meaʻai i le taimi o maitaga. O le si'osi'omaga fa'atonutonu e fa'aitiitia ai fo'i le fa'ama'i pipisi i le va o manu, ona o lo'o tu'u'ese'ese le lulu mai le isi.
E le gata i lea, o pusa maitaga e faafaigofieina ai le faagasologa o le fausiaina. O le la'ititi o avanoa e fa'agata ai e fa'atupu ai le fa'amama fagogo (AI) e sili atu ona lelei ma fa'aogaina, aua e fa'amautinoa ai e tu'u pea le lulu i le taimi o le fa'agasologa. O le mafai ona mata'ituina lelei ia lulu, fa'amautinoa le fa'amama fa'ato'a taimi, ma siaki lo latou aga'i i luma i le taimi o maitaga e saofagā uma i fa'amanuiaga fa'apitoa mo fa'ato'aga fa'apisinisi e fa'atatau i le fa'ateleina o fua. O pusa foi e mafai ai ona faʻapipiʻi le tele o puaa i totonu o se nofoaga tuʻufaʻatasia, ma avea ai ma fofo taugofie mo le gaosiga o puaa tetele.
E ui lava i lo latou taatele i faʻatoʻaga faʻapisinisi, o le faʻaaogaina o pusa faʻataʻitaʻi ua faʻaalia ai popolega taua ma le soifua manuia o manu. O le tele o tagata e lagolagoina aia tatau a manu ma tagata atamamai e finau e faapea o le faiga e oʻo atu ai i le ogaoga o le tino ma le mafaufau i lulu, ona o le avanoa faʻatapulaʻaina e taofia ai i latou mai le faʻaalia o amioga masani, e oʻo atu ai i le atuatuvale, faʻalavelave faʻaletino, ma faʻafitauli umi o le soifua maloloina. A'o fa'atupula'ia le fa'alauiloaina o nei mataupu, o lo'o fa'aauau pea felafolafoaiga e uiga i le lumana'i o pusa fa'ato'aga i faiga fa'ato'aga fa'apisinisi, ma vala'au mo nisi auala fa'aletagata ua maua le malosi i le lalolagi atoa.
Fa'apopoleina Fa'ale-A'oa'oga o Pusa Fa'ama'i
A'o va'aia pusa fa'atosina o se fofo aoga mo le puleaina o lulu i totonu o fa'ato'aga fa'apisinisi, latou te fa'atupuina atugaluga fa'ale-aganu'u e feso'ota'i ma le soifua manuia o manu, soifua maloloina o le mafaufau, ma le manatu o togafitiga fa'aletagata i fa'ato'aga. O lo'o i lalo nisi o mataupu fa'ale-aganu'u muamua e feso'ota'i ma le fa'aogaina o pusa fa'ama'itaga:
1. Tulaga Fa'asalaina ma le leai o se gaioi
O se tasi o fa'afitauli fa'ale-aganu'u fa'atatau ile fa'ama'itaga o le fa'agata tele lea latou te tu'uina atu i pua'a. O puaa o ni manu popoto, fa'aagafesootai e masani ona feoa'i ma fa'a'ai. Ae peitaʻi, i totonu o se pusa maitaga, e lē mafai e le puaa ona tū i luga, taoto lelei, pe liliu. O lenei le gaoioi e o'o atu ai i le fa'aleagaina o le tino ma le mafaufau.
O le taofia umi i totonu o ia avanoa laiti e mafai ona mafua ai ni faʻafitauli ogaoga faʻaletino mo lulu, e aofia ai musele atrophy, faʻafitauli faʻatasi, ma papala mai le faʻafesoʻotaʻi faifaipea ma le fola malo. O le le mafai ona auai i amioga masani, e pei o le savali poʻo le faʻaloloa, e oʻo atu ai i le faʻaitiitia o le soifua manuia lautele ma e mafai ona iʻu ai i le ogaoga o le atuatuvale, le fiafia, ma le faʻaleagaina o oe lava.
2. Fa'anoanoaga o le Mafaufau ma le Soifua Maloloina ole Mafaufau
O le taofia i totonu o pusa maitaga e le gata ina afaina ai le soifua maloloina faaletino o puaa ae e afaina ai foi o latou mafaufau. O suʻesuʻega ua faʻaalia ai o puaa o ni manu e sili ona atamamai ma faʻalavelave faʻalagona, ma o le umi o le taofia e mafai ona oʻo atu ai i le atuatuvale, popole, ma le faʻateleina o le atuatuvale. O le le mafai ona fa'aalia amioga fa'alenatura, e pei o le fa'amoega, fa'a'ai, po'o le fegalegaleai ma isi pua'a, e tupu ai se si'osi'omaga le lelei o le mafaufau.
O le atuatuvale o le mafaufau e mafua mai i nei pusa e masani ona oo atu ai i amioga le lelei, e pei o le u o pa (tuina o pa o le pusa), lalaga ulu, ma le osofaʻiga. O nei amioga o se taunuuga tuusaʻo o le matua le fiafia, le fiafia, ma le atuatuvale e oʻo i le lulu i totonu o pusa.
3. Le Mafai ona Tausia a Latou Fanau
O le isi atugaluga fa'ale-aganu'u taua o le a'afiaga o pusa ma'itaga i le agava'a o sows e tausia a latou pua'a. I le vao, e mafai e sows ona fausia ni ofaga ma tausia a latou tama, faʻatagaina i latou e faʻatutuina noataga o tina. I se fa'afeagai, o le va'ava'a o le pusa fa'ata'ita'i e matua fa'atapula'aina ai lo latou mafai ona fa'atino nei amioga fa'anatura. O le mea lea e mafua ai le maualuga o le fananau mai, maliu pepe fou, ma isi mataupu e fesoʻotaʻi ma le manuia o tamaʻi puaa.
E le gata i lea, o le atuatuvale e oo i ai lulu i totonu o pusa maitaga e mafai foi ona afaina ai le soifua maloloina o fanau. O le maualuga o le atuatuvale o tina i le taimi o le maitaga e mafai ona oʻo atu ai i faʻafitauli tau atinaʻe i puaa, e aofia ai le maualalo o le mamafa o le fanau mai ma le le atoatoa o le tino.
4. Amioga Amiotonu ma Amiotonu e uiga i Aia Tatau a Manu
O le faʻaaogaina o pusa faʻataʻitaʻi e le gata ina faʻatupuina ai popolega taua e uiga i le soifua manuia faaletino ma le mafaufau o manu o loʻo aʻafia ai, ae faʻaosofia ai foi le lautele o fesili mama ma amio e uiga i togafitiga o manu i le gaosiga o meaʻai. O nei pusa, lea e matua faʻatapulaaina ai le fegasoloaʻi o lulu maitaga, o loʻo vaʻaia e le toʻatele o se faʻataʻitaʻiga mataʻutia o le faʻaogaina i faʻatoʻaga faʻaonapo nei. O le mataupu fa'ale-aganu'u autu e fa'ata'amilo pe talafeagai ma le amio e fa'agata ai manu popoto, fa'aagafesootai i ia tulaga fa'asa, na'o le fa'amoemoe o le fa'ateleina o tupe mama.
Ua finauina e le au lagolago o aia tatau a manu e faapea, o manu, aemaise lava i latou e tausia mo meaai, e le tatau ona aafia i tulaga e mafua ai ona latou mafatia ma mafatia le talafeagai. Latou te finau mai o le mataupu faavae tau amio e tatau ona taʻitaʻia ai fegalegaleaiga a le tagata ma manu o le tiute lea e tausia i latou i le faʻaaloalo, mamalu, ma le agaalofa. O le masani o le taofiofia o manu i avanoa laiti e le mafai ai ona latou gaoioi saoloto, auai i amioga masani, pe fegalegaleai ma isi meaola ua iloa e le toʻatele o se soliga o nei mataupu faavae tau amio. O le popolega fa'ale-aganu'u e le na'o le saisaitia fa'aletino, ae fa'atatau i le fa'alagona ma le fa'ale-mafaufau o lo'o a'afia ai manu. O Sows o ni meaola atamamai ma maaleale, e mafai ona fausia sootaga ma a latou fanau ma faʻaalia amioga lavelave io latou siosiomaga masani. O le saisaitia i totonu o le pusa ma'itaga e le mafai ai ona latou fa'aalia nei lagona, ma i'u ai i le mafatia tele.
E le gata i lea, o le faʻaaogaina o pusa faʻataʻitaʻi e masani ona vaʻaia o se soliga manino o aia tatau a manu ona e tuʻuina atu ai le tamaoaiga ma le faʻatinoina o manatu nai lo le soifua manuia o manu. Mai le tulaga fa'ale-aganu'u, o le fa'amuamua o tupe mama nai lo le manuia o tagata ola e tula'i mai ai ni fesili taua e uiga i le fa'amaoniaga o amioga fa'apea. Fai mai le au faitio, e ui o galuega faifaatoaga e mafai ona manuia i le tamaoaiga mai le faʻaaogaina o pusa faʻamaʻi, o le tau mo le soifua manuia o manu e maualuga tele. O mafatiaga e mafua mai i nei pusa—i le tino ma le mafaufau—ua vaaia o se faaletonu i le faiga o loo tausia ai manu e pei o ni oloa, e faaaogā mo tupe e aunoa ma le manatu i lo latou gafatia e mafatia ai.
O se tasi o fa'aupuga fa'ale-aganu'u fa'atatau e fa'asaga i le fa'aogaina o pusa fa'ama'i o le talitonuga e iai aia tatau a manu e tatau ona fa'aaloalogia. E pei lava ona iai i tagata le aiā i le saʻolotoga, mamalu, ma le tomai e faia ai filifiliga e faatatau i o latou olaga, e tatau foʻi i manu, aemaise lava i latou i faatoʻaga falegaosimea, ona maua ni puipuiga faavae mai faiga sauā ma mafatiaga. E ui e le tutusa uma aia tatau a manu e pei o tagata, ae o loʻo faʻatupulaia le faʻalauiloaina o loʻo i ai ia i latou le taua tele ma o a latou togafitiga e tatau ona atagia ai lenei taua. O le tele o fautua e finau e leai se mea ola, e tusa lava po o le a ona ituaiga, e tatau ona faʻasalaina ma le faʻaleagaina mo le lelei poʻo le manuia.
A'o fa'atupula'ia tulaga o lo'o tausia ai manu fa'ato'aga, e fa'apena fo'i ona fa'atupu le fa'amalosi i malo, ta'ita'i o alamanuia, ma tagata fa'atau ina ia toe iloilo le amio o faiga fa'ato'aga malosi. O le tagi a tagata lautele ma le lagolagoina e vaega o aia tatau a manu ua mafua ai le toe fuataʻiina o tulafono i nisi o itulagi, lea na faʻalauiloaina ai tulafono e faʻasa pe faʻatapulaʻa le faʻaogaina o pusa faʻamaʻi. O nei suiga e atagia mai ai se suiga i uiga faʻaagafesootai agai i le soifua manuia o manu, faʻatasi ai ma le faʻateleina o le faʻaalia o togafitiga faʻaletagata e le naʻo se matafaioi faʻale-aganuʻu ae o se matafaioi faʻalapotopotoga.
I le tali atu i le faʻatupulaia o popolega lautele, o le tele o kamupani meaʻai ma tagata faʻatau oloa ua latou tautino e taofi le suʻeina o puaa mai faʻatoʻaga o loʻo faʻaogaina ai pusa faʻamaʻi. O lenei suiga i manaoga o tagata faatau o se malosiaga malosi, e aafia uma ai faiga faavae ma tulaga tau alamanuia. A'o fa'alauiloa atili e le au fa'atau le a'afiaga o a latou fa'ai'uga fa'atau, o lo'o fa'atupula'ia le aga'i atu i faiga fa'ato'aga fa'aletagata e fa'amuamua le soifua manuia o manu.
I le felafolafoaiga lautele lautele, o le faʻaaogaina o pusa faʻataʻitaʻi e luʻitauina ai le faavae tonu o le vaʻaiga a le sosaiete ma fegalegaleai ma manu i le gaosiga o meaʻai. E tula'i mai ai ni fesili faigata pe talafeagai le fa'atupuina o mafatiaga i manu mo le taumafaina o tagata, ma pe tatau ona sailia nisi fa'atatauga ma le gafataulimaina. O le faʻatupulaia o le faʻalauiloaina o aia tatau a manu ma tiute faʻale-aganuʻu o loʻo i ai i tagata i manu ua toe faʻafouina le auala e mafaufau ai tagata e uiga i faʻatoʻaga faʻapisinisi ma lona aʻafiaga i manu ma le siosiomaga.
Mulimuli ane, o popolega tau amio ma amio faʻatatau o loʻo siomia ai le faʻaogaina o pusa maʻitaga o se vaega o se talanoaga tele e uiga i le togafitiga o manu i le gaosiga o meaʻai. E mana'omia ai se toe iloiloga fa'avae o tatou tulaga fa'atauaina, e una'ia ai i tatou ina ia mafaufau i le fa'atatauga fa'atatau o faiga e fa'amuamua ai tupe maua nai lo le soifua manuia o manu. A'o fa'alauiloa atili e le mamalu o le atunu'u le mea moni o fa'ato'aga falegaosimea, e foliga mai o le a fa'aauau pea ona maua le malosi o le vala'au mo suiga, ma fa'aoso atili ai taumafaiga e puipuia aiā tatau a manu ma fa'alauiloa atili faiga fa'ato'aga fa'aletagata i le lalolagi atoa.
Galuega Tulafono ma Suiga Alamanuia
I tausaga talu ai nei, o le faʻatupulaia o popolega faʻatatau i luga o pusa maʻitaga ua mafua ai suiga i tulafono ma tulaga tau alamanuia i atunuu eseese. E tele atunuu Europa, e aofia ai Peretania ma Netherlands, ua faʻasaina atoa le faʻaaogaina o pusa faʻamaʻi. I totonu o Amerika, o nisi setete ua pasia tulafono e manaʻomia ai le au faifaatoʻaga e faʻaumatia le faʻaogaina o nei pusa, ae o kamupani tetele o meaʻai ua latou tautino e maua mai puaa mai faʻatoʻaga e le faʻaaogaina pusa faʻamaʻi.
O nei suiga o lo'o fa'atusalia ai le fa'atupula'ia o faiga fa'ato'aga fa'aletagata, ona o lo'o fa'aauau pea ona una'ia e le au fa'atau ma vaega lagolago le alamanuia e fa'amuamua le soifua manuia o manu.
Fa'atino: O mea e mafai ona e faia
O nisi nei o gaioiga e mafai ona faia e faʻaitiitia ai le faʻaogaina o pusa maʻitaga ma faʻaleleia le soifua manuia o manu:
1. Si'itia le Fa'alauiloa ma le A'oa'oga
Fa'aaliga Fa'alaua'itele: Fa'ateleina le silafia lautele e uiga i tulaga ola o manu i fa'ato'aga fa'ato'aga, aemaise lava i le fa'aogaina o pusa fa'ama'i, e mafai ona o'o atu ai i suiga tetele. E ala i ala o faasalalauga, upegatafa'ilagi, fa'asalalauga fa'aagafesootai, ma fa'asalalauga, e mafai ona fa'ailoaina le to'atele o tagata e uiga i a'afiaga leaga o nei pusa ma popolega fa'ale-aganu'u o lo'o siomia ai.
Fa'alauiloa oloa e leai ni pusa: O le lagolagoina o fa'ailoga ma mea'ai e fa'aaogaina auala fa'ato'aga fa'aletagata e mafai ona fesoasoani i le fa'ateleina o le mana'omia mo oloa e maua mai fa'ato'aga e sili atu ona togafitia manu.
2. Lagolagoina o Tulafono ma Faiga Faavae Lelei
Fautuaina mo Suiga Faiga Fa'avae: O le lagolagoina o tulafono e fa'atapula'a pe fa'asa ai le fa'aogaina o pusa fa'ata'oto e mafai ona i ai se a'afiaga tele i le alamanuia fa'ato'aga. E aofia ai le una’ia o ta’ita’i o le malo ina ia pasia tulafono e puipuia ai le soifua manuia o manu.
Lagolagoina o Suiga Fa'aletulafono: O le auai i fa'aupuga ma le sainia o talosaga e fa'asa ai pusa fa'ama'i ma fa'amalosia tulafono i fa'ato'aga fa'apisinisi e mafai ona fesoasoani i le fa'atupuina o suiga fa'aletulafono.
3. Auai i Vaega ma Fa'alapotopotoga o Aia Tatau a Manu
Fa'aaofia i Vaega Faufautua: O le 'auai i fa'alapotopotoga o aia tatau a manu o lo'o galulue e fa'aleleia le soifua manuia o manu ma pasia tulafono mo i latou e mafai ona i ai se aafiaga tele i suiga lautele ma tulafono.
4. Fa'alauiloa Mea'ai Fa'avae La'au ma Fa'aitiitia le Fa'aaogāina o Aano o Manu
Uunaia Mea'ai Fa'avae La'au: O le fa'alauiloaina o mea'ai e fa'atatau i la'au e mafai ona fesoasoani e fa'aitiitia ai le mana'oga mo aano o manufasi ma manu e maua mai i faiga fa'ato'aga le fa'aletagata. E le gata ina manuia ai manu ae e mafai foi ona saofagā i le faʻaleleia o le siosiomaga.
E ala i le faia o nei laasaga, e mafai ona tatou fesoasoani e faʻaitiitia le faʻaogaina o pusa maʻitaga, faʻaleleia le soifua manuia o manu i faʻatoʻaga, ma faʻamalosia le faʻalauiloaina o tagata lautele ma suiga o faiga faʻavae i lenei vaega.