Ki jan chanjman nan klima afekte bèt sovaj

Pandan planèt la ap kontinye chofe, konsekans chanjman klimatik yo ap vin de pli zan pli evidan, pa sèlman pou sosyete imen yo, men tou pou plizyè espès bèt ki abite sou Latè. An 2023, tanperati mondyal yo te monte nan nivo san parèy, apeprè 1.45 ºC (2.61 ºF) pi wo pase mwayèn pre-endistriyèl la, sa ki te etabli dosye alarmant nan chalè oseyan, konsantrasyon gaz lakòz efè tèmik, ogmantasyon nivo lanmè , retrè glasye, ak pèt glas lanmè Antatik. Chanjman sa yo reprezante yon gwo menas pou espès bèt atravè lemond, ki afekte abita yo, konpòtman yo ak pousantaj siviv yo.

Atik sa a fouye nan enpak divès kalite chanjman klimatik yo sou bèt yo, mete aksan sou bezwen ijan pou aksyon pou pwoteje espès vilnerab sa yo. Nou pral egzamine kijan tanperati k ap monte ak evènman metewolojik ekstrèm mennen nan pèt abita, chanjman konpòtman ak newolojik, ogmante konfli moun-fauni sovaj, e menm disparisyon espès yo.
Anplis, nou pral eksplore ki jan sèten bèt ap adapte ak chanjman rapid sa yo ak wòl enpòtan yo jwe nan bese chanjman nan klima. Lè nou konprann dinamik sa yo, nou ka pi byen apresye enpòtans pou pwoteje espès bèt yo ak abita yo kòm yon pati nan efò pi laj nou yo pou konbat chanjman nan klima. Pandan planèt la ap kontinye chofe, konsekans chanjman klimatik yo ap vin de pli zan pli evidan, pa sèlman pou sosyete imen yo, men tou pou plizyè espès bèt ki abite sou Latè. Nan 2023, tanperati mondyal yo te monte nan nivo san parèy, apeprè 1.45 ° C (2.61 ° F) pi wo pase mwayèn pre-endistriyèl la, ki te etabli dosye alarmant nan chalè oseyan, konsantrasyon gaz lakòz efè tèmik, ogmantasyon nivo lanmè, retrè glasye, ak pèt glas lanmè Antatik. Chanjman sa yo poze menas grav pou espès bèt atravè lemond, ki afekte abita yo, konpòtman yo ak pousantaj siviv yo.

Atik sa a analize plizyè aspè chanjman klimatik sou bèt yo, li mete aksan sou bezwen ijan pou aksyon pou pwoteje espès vilnerab sa yo. N ap egzamine kijan tanperati k ap monte ak evènman metewolojik ekstrèm yo mennen nan pèt abita, chanjman konpòtman ak ‍newolojik, ogmante konfli moun ak bèt sovaj, e menm disparisyon espès yo. ⁢Anplis, nou pral eksplore fason sèten bèt yo adapte ak chanjman rapid sa yo ak wòl enpòtan yo jwe nan diminye chanjman nan klima. Lè nou konprann dinamik sa yo, nou ka pi byen apresye enpòtans pou pwoteje espès bèt yo ak abita yo kòm yon pati nan efò pi laj nou pou konbat chanjman nan klima.

Latè te pi cho pase tout tan an 2023—apeprè 1.45ºC (2.61ºF) pi cho pase mwayèn pre-endistriyèl la. Ane a te bat tou rekò pou chalè oseyan, nivo gaz lakòz efè tèmik, ogmantasyon nivo lanmè, retrè glasye, ak pèt glas lanmè Antatik. ¹ Ki sa endikatè chanjman klimatik alarmant sa yo vle di pou lavi ak byennèt bèt yo? Isit la, nou pral eksplore enpak chanjman nan klima sou bèt nan mond lan, konsidere rezilta negatif espès yo fè fas ak bezwen ijan pou aksyon pou pwoteje avni yo.

Kijan Chanjman Klima Afèkte Bèt yo

Avèk chak dizyèm degre adisyonèl (an ºC) nan ogmantasyon tanperati, risk pou restriktirasyon ekosistèm, mank manje, ak pèt divèsite biyolojik ogmante. ² Tanperati mondyal k ap monte yo ogmante vitès fenomèn ki chanje planèt yo tankou fonn glas polè, ogmantasyon nivo lanmè, asidifikasyon oseyan, ak evènman metewolojik ekstrèm. Sa yo ak lòt konsekans chanjman nan klima poze gwo risk pou tout espès yo, majorite nan yo se bèt sovaj . Gen kèk nan menas ki pi enpòtan pou bèt sovaj yo detaye anba a.

Pèt abita

Ogmante tanperati mondyal yo ak estrès ki gen rapò ak klima tankou sechrès, dife sovaj, ak vag chalè maren domaje vejetasyon, deranje chèn alimantè, ak andomaje espès ki fòme abita ki sipòte tout ekosistèm, tankou koray ak varech. ³ Nan nivo rechofman planèt la ki pi wo pase 1.5 °C, kèk ekosistèm pral fè eksperyans chanjman irevokabl, touye anpil espès epi fòse lòt moun chèche nouvo abita. Abita nan ekosistèm sansib yo—tankou rejyon polè ak rejyon ki deja cho—yo pi vilnerab nan yon tèm pre, fè fas a menas tankou disparisyon toupatou nan pye bwa, bès nan espès ki depann sou glas, ak evènman mòtalite mas ki gen rapò ak chalè. ⁴

Chanjman nan konpòtman ak newolojik

Bèt yo depann de siyal anviwònman yo pou yo fè aktivite esansyèl tankou kwazman, ibènasyon, migrasyon, ak jwenn manje ak abita apwopriye. Chanjman nan tanperati ak modèl move tan afekte tan ak entansite siyal sa yo epi yo ka gen enpak sou konpòtman, devlopman, kapasite mantal, ak wòl ekolojik plizyè espès yo. ⁵ Pa egzanp, moustik yo konte sou gradyasyon tanperati pou navige nan anviwonman yo. Pandan tanperati a ap ogmante, moustik yo chèche lame nan diferan zòn—yon senaryo ki soulve enkyetid enpòtan pou modèl transmisyon maladi. Menm jan an tou, yo te jwenn chanjman chimik ki te koze pa asidifikasyon oseyan yo anpeche swiv odè nan pwason resif ⁶ ak reken, ⁷ mal kapasite yo pou evite predatè ak jwenn manje.

Konfli moun-faun sovaj

Pandan chanjman klimatik kontinye deranje ekosistèm yo, diminye abita yo, ak entansifye evènman metewolojik ekstrèm tankou sechrès ak dife sovaj, plis bèt pral chèche manje ak abri nan kominote imen yo. Rankont ak konfli sou resous limite yo ap ogmante, tipikman bay konsekans pi di pou bèt yo. ⁸ Aktivite imen tankou agrikilti, debwazman, ak ekstraksyon resous yo vin pi grav pwoblèm nan lè yo anvayi abita bèt sovaj yo epi yo kontribye nan rate resous yo. ⁹

Espès disparisyon

Dapre yon rapò 2022 pa Panel Entègouvènmantal sou Chanjman Klima (IPCC), ¹⁰ dènye evènman ki gen rapò ak klima te deja lakòz disparisyon popilasyon lokal yo, tankou disparisyon nan sou-espès blan nan lemuroid ringtail possum ( Hemibelideus lemuroides) nan Queensland, Ostrali apre yon vag chalè 2005. Sou yon echèl mondyal, Bramble Cay melomys yo, dènye wè an 2009, te deklare disparèt an 2016, ak ogmantasyon nivo lanmè ak ogmantasyon vag tanpèt se kòz ki pi posib.

Bèt ki pi afekte pa chanjman nan klima

Pa gen okenn klasman definitif sou ki bèt ki pral gen plis enpak sou chanjman nan klima, men sèten bèt gen yon pi gwo risk pou yo afekte negatif. Bèt k ap viv nan anviwònman polè ak natirèlman cho fè fas a menas pi imedya kòm tanperati monte pi lwen pase sa yo adapte pou. ¹¹ Espès espesyalis yo, ki te evolye pou yo pwospere anba kondisyon espesifik anviwònman yo, yo pi vilnerab tou a chanjman klimatik akòz enkapasite yo pou yo adapte rapidman ak chanjman nan abita ak sous manje. ¹² Pami mamifè yo, moun ki gen lavi ki pi kout ak pi gwo pousantaj repwodiktif yo sipoze diminye anpil lè evènman metewolojik ekstrèm yo vin pi souvan. ¹³ Si tanperati a monte a 1.5ºC (2.7ºF) oswa pi wo pase mwayèn pre-endistriyèl yo, espès endemik nan zòn ki gen divèsite biyolojik—patikilyèman zile, mòn, ak oseyan an—fè fas a gwo risk disparisyon. ¹⁴

Kijan Chanjman Klima Afèkte Bèt Elve yo

Pandan ke tanperati ki pi cho ka benefisye kèk bèt elvaj k ap viv nan zòn ki gen ivè sevè, chanjman klima yo espere gen yon gwo enpak negatif sou sante ak byennèt bèt elvaj. ¹⁵ Tanperati ki pi wo ak vag chalè ki pi entans ak souvan ap ogmante risk estrès chalè nan mitan bèt "bèt" tankou bèf, kochon, ak mouton. Estrès chalè pwolonje ka mennen nan maladi metabolik, estrès oksidatif, ak repwesyon iminitè, sa ki lakòz fristrasyon, malèz, enfeksyon, ak lanmò. Pwopagasyon maladi vektè yo, diminye bon jan kalite ak kantite manje akòz mank, ak evènman move tan ki entansifye tou menase byennèt bèt elvaj.

Adaptasyon bèt nan Chanjman Klima

Malgre ke chanjman nan klima ap deplase pi vit pase anpil bèt ka adapte, gen kèk ki jwenn fason yo ajiste. Anpil espès chanje ranje jeyografik yo pou jwenn kondisyon favorab—pou bèt tankou 'amakihi ak i'iwi, tou de zwazo natif natal nan Hawaii, sa vle di deplase nan yon latitid ki pi wo ak tanperati ki pi fre ak mwens ensèk ki pote maladi (ki gen tandans kole ak zòn ki pi cho). ¹⁶ Bèt yo ka fè nich pi bonè tou; pa egzanp, zwazo ki sou kòt lwès Amerik di Nò yo te reyaji a tanperati chofe yo lè yo fè nich jiska 12 jou pi bonè ke yo te fè prèske yon syèk de sa. ¹⁷ Espesyalman espès fleksib yo pral adapte nan plizyè fason. Lyon lanmè Kalifòni yo se yon egzanp: Yo pa sèlman ajiste ranje jeyografik yo pou yo enkli zòn ki pi fre, men tou chanje fizyoloji yo pou amelyore fleksibilite kou yo ak fòs mòde yo, ki pèmèt yo manje sou yon pi laj varyete bèt. ¹⁸

Wòl bèt yo nan diminye chanjman nan klima

Plizyè bèt bay sèvis ekosistèm ki ede kontwole klima a epi kenbe popilasyon an sante. Pa egzanp, balèn yo kontribye nan sante ekosistèm maren yo lè yo fekonde fitoplankton atravè poupou yo. Fitoplankton absòbe gaz kabonik nan atmosfè a epi sikile li atravè rezo manje a pandan y ap konsome lòt bèt yo, kenbe kabòn nan nan oseyan an opoze ak chofe planèt la. ¹⁹ Menm jan an tou, elefan yo kreye ekosistèm yo lè yo gaye grenn, yo kreye santye, epi yo fè espas pou nouvo plant yo grandi, sa ki ede absòpsyon kabòn. ²⁰ Pangolin yo jwe yon wòl enpòtan tou nan ekosistèm yo lè yo kontwole popilasyon foumi ak termit yo ak fouye twou ke lòt bèt yo itilize, kidonk kenbe balans ekolojik. ²¹

Ki sa ou ka fè pou ede

Yo estime ke agrikilti bèt yo reprezante ant 11.1% ak 19.6% nan emisyon gaz ki lakòz efè tèmik (GHG) mondyal ²² — lè w adopte yon rejim vejetalyen ak defann bèt elvaj ak bèt sovaj , ou ka ede kwape pratik ki mennen chanjman nan klima a epi pwoteje bèt yo. ki diminye li.

Enskri nan bilten nou an pou w ka resevwa dènye enfòmasyon sou dènye rechèch ak nouvèl ki soti nan premye liy mouvman defans bèt yo.