Su'esu'eina le So'oga i le va o Fa'ato'aga Fa'ato'aga ma Fa'ama'i Zoonotic

I tausaga talu ai nei, ua molimauina e le lalolagi le siʻitia o faʻamaʻi zoonotic, faʻatasi ai ma faʻamaʻi e pei o le Ebola, SARS, ma talu ai nei, COVID-19, ma mafua ai le tele o popolega o le soifua maloloina o le lalolagi. O nei faʻamaʻi, e mafua mai i manu, e mafai ona sosolo vave ma i ai se aafiaga faʻaleagaina i le faitau aofaʻi o tagata. E ui o loʻo suʻesuʻeina ma fefinauai le mafuaʻaga tonu o nei faʻamaʻi, o loʻo faʻateleina faʻamaoniga e fesoʻotaʻi ai lo latou tulaʻi mai i faiga faʻatoʻaga lafumanu. Faatoaga lafumanu, lea e aofia ai le tausia o manu mo meaai, ua avea o se vaega taua o le gaosiga o meaʻai i le lalolagi atoa, e maua ai se punavai o tupe maua mo le faitau miliona o tagata ma fafagaina le faitau piliona. Ae ui i lea, o le faʻateleina ma le faʻalauteleina o lenei pisinisi ua tulaʻi mai ai fesili e uiga i lana matafaioi i le tulaʻi mai ma le faʻasalalauina o faʻamaʻi zoonotic. I totonu o lenei tusiga, o le a tatou suʻesuʻeina le fesoʻotaʻiga i le va o faʻatoʻaga lafumanu ma faʻamaʻi zoonotic, suʻesuʻeina mea e ono mafai ona fesoasoani i lo latou tulaʻi mai ma talanoaina aʻafiaga mo le soifua maloloina o tagata ma manu. E ala i lenei su'esu'ega, matou te fa'amoemoe e fa'amalamalamaina le feso'ota'iga lavelave i le va o fa'ato'aga lafumanu ma fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i ma mafaufau i ni fofo talafeagai e fa'aitiitia ai lo latou a'afiaga i lo tatou lalolagi.

Su'esu'eina o le So'oga i le va o Fa'ato'aga Fa'ato'aga ma Fa'ama'i Zoonotic Setema 2025
Punavai Ata: Nofoaga Autu mo Fa'ama'i ma Puipuiga

Fa'ama'i Zoonotic ma o latou a'afiaga

O le aliaʻe o faʻamaʻi zoonotic, o mea e mafai ona feaveaʻi i le va o manu ma tagata, o loʻo i ai se popolega tele i le soifua maloloina o le lalolagi. O nei faʻamaʻi e mafai ona mafua ai maʻi ogaoga, ma i nisi tulaga, e oʻo lava i le oti. O a'afiaga o fa'ama'i fa'ama'i e mafai ona o'o mamao, e a'afia ai e le gata i tagata ta'ito'atasi ae fa'apea fo'i nu'u ma le tamaoaiga. O faʻamaʻi pipisi o faʻamaʻi zoonotic, pei ole Ebola, SARS, ma le COVID-19, ua faʻaalia ai le faʻaleagaina o aʻafiaga e mafai ona latou maua i faiga faʻalesoifua maloloina lautele ma tamaoaiga i le lalolagi atoa. E le gata i lea, o le tula'i mai o fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i e fa'afaigata ai le puleaina ma le togafitia o nei fa'ama'i. O le malamalama i le feso'ota'iga i le va o le fa'ato'aga o lafumanu ma le tu'uina atu o fa'ama'i zoonotic e taua tele i le atina'eina o ta'iala lelei e puipuia ma fa'atonutonu ai fa'ama'i i le lumana'i, puipuia uma le soifua maloloina o tagata ma manu.

Su'esu'eina o le So'oga i le va o Fa'ato'aga Fa'ato'aga ma Fa'ama'i Zoonotic Setema 2025
Punavai Ata: International Livestock Research Institute

Malamalama i faʻamaʻi faʻamaʻi zoonotic

O fa'ama'i fa'ama'i zoonotic e fa'atatau i le fa'aliliuina atu o vaila'au fa'ama'i, e pei o siama, siama, po'o parasite, mai manu i tagata. O lenei faiga e mafai ona tupu e ala i le faʻafesoʻotaʻi tuusaʻo ma manu faʻamaʻi, taumafaina o meaʻai poʻo vai, poʻo le faʻaalia i siosiomaga faʻaleagaina. O le malamalama pe fa'afefea ona feavea'i fa'ama'i zoonotic e taua tele mo le puipuia ma le fa'aitiitia o a'afiaga i le faitau aofa'i o tagata. O mea e pei o le vavalalata i le va o tagata ma manu i nofoaga faifaatoaga lafumanu e mafai ona faʻateleina le lamatiaga o faʻamaʻi pipisi. E le gata i lea, o nisi o faiga faʻatoʻaga, e pei o le tumutumu ma le le lelei o le tumama, e mafai ona faʻafaigofieina le faʻasalalauina o faʻamaʻi pipisi o le zoonotic. E ala i le suʻesuʻeina o auala o felauaiga ma le faʻatinoina o faiga puipuia talafeagai, e mafai ona faʻaititia le tupu ma le aʻafiaga o faʻamaʻi zoonotic, puipuia uma tagata ma manu.

Tulaga lamatia e fesootai ma faatoaga lafumanu

O le fa'ato'aga o lafumanu e iai ni a'afiaga e ono fa'atupuina ai le sosolo o fa'ama'i fa'ama'i. O se tasi o a'afiaga ogaoga o le fa'atupuina o fa'ama'i i le va o manu eseese i totonu o fa'ato'aga. A tu'u fa'alatalata ituaiga eseese, o lo'o fa'atupula'ia fa'ama'i oso mai le tasi ituaiga i le isi. E mafai ona tupu lenei mea e ala i feso'ota'iga tu'usa'o, fafaga fa'asoa po'o puna vai, po'o le fa'aalia i si'osi'omaga leaga. O le isi tulaga lamatia o le faʻateleina o le gaosiga o lafumanu, lea e masani ona aofia ai le taofiofia o manu i tulaga tumutumu ma faʻalavelave. O nei tulaga e mafai ona faʻavaivaia ai le puipuiga o manu, ma faʻateleina ai i latou i faʻamaʻi pipisi ma faʻateleina ai le ono pipisi atu o faʻamaʻi. E le gata i lea, o le le lelei o le tumama, le lelei o le puleaina o otaota, ma le le lelei o le taulimaina o mea e maua mai i manu e mafai ona fesoasoani atili i le sosolo o faʻamaʻi. E tāua tele mo faifaatoʻaga lafumanu le faʻatinoina o faiga faʻapitoa mo le biosecurity ma tausisi i tulafono tumama talafeagai e faʻaitiitia ai aʻafiaga e fesoʻotaʻi ma faʻamaʻi pipisi ma puipuia uma le soifua maloloina o manu ma tagata.

Puipuia o fa'ama'i o le zoonotic

Ina ia puipuia lelei faʻamaʻi faʻamaʻi zoonotic, e manaʻomia le faʻatinoina o faiga faʻapitoa ma le malosi o le biosecurity i totonu o galuega faʻatoʻaga lafumanu. E aofia ai le faʻaaogaina o faiga tumamā, e pei o le faʻamamaina masani ma le faʻamaʻaina o nofoaga ma mea faigaluega manu, faʻapea foʻi ma tulafono talafeagai mo le puleaina o otaota. E tatau foi i le au faifaatoʻaga ona ave le faamuamua i le soifua maloloina ma le soifua manuia o a latou manu e ala i le faʻamautinoaina o tulaga lelei e ola ai, faʻaitiitia le atuatuvale, ma saunia lelei meaʻai ma le tausiga o manu. O le mata'ituina pea ma le mata'ituina o so'o se fa'ailoga o ma'i po'o fa'ama'i i manu e taua tele mo le vave iloa ma vave fa'alavelave. E le gata i lea, o le faʻalauiloaina o aʻoaʻoga ma le faʻalauiloaina i le au faifaʻatoʻaga lafumanu e uiga i faʻamaʻi zoonotic ma le taua o faiga puipuia e mafai ona faia se sao taua i le faʻaitiitia o lamatiaga e fesoʻotaʻi ma nei faʻamaʻi. O taumafaiga felagolagoma'i i le va o faifa'ato'aga, foma'i manu, ma ofisa fa'atonutonu talafeagai e taua tele i le fausiaina o se siosiomaga gafataulimaina ma le saogalemu lea e fa'aitiitia ai le fa'asalalauina o fa'ama'i zoonotic, puipuia uma le soifua maloloina o manu ma tagata.

Su'esu'eina o le So'oga i le va o Fa'ato'aga Fa'ato'aga ma Fa'ama'i Zoonotic Setema 2025
Punavai Ata: HealthforAnimals
Su'esu'eina o le So'oga i le va o Fa'ato'aga Fa'ato'aga ma Fa'ama'i Zoonotic Setema 2025
Punavai Ata: HealthforAnimals

Fa'ato'aga lafumanu ma le soifua maloloina o le lalolagi

I le tulaga o le soifua maloloina o le lalolagi, o le faʻatoʻaga o lafumanu ua tulaʻi mai o se vaega taua o popolega ona o ona aʻafiaga e ono aʻafia ai faʻamaʻi zoonotic. O faʻamaʻi zoonotic o faʻamaʻi ia e mafai ona feaveaʻi i le va o manu ma tagata, e faʻatupu ai ni lamatiaga ogaoga o le soifua maloloina lautele. O le vavalalata i le va o tagata ma manu i totonu o siosiomaga faʻatoʻaga lafumanu e maua ai se nofoaga lelei mo le faʻasalalauina ma le faʻateleina o nei faʻamaʻi. E le gata i lea, o le natura malosi o faiga faʻaonaponei e gaosia ai lafumanu e faʻateleina ai le lamatiaga, ona o le tele o manu o loʻo nonofo faʻatasi, ma maua ai avanoa mo siama e sosolo vave. O le fa'ailoaina ma le malamalama i nei feso'ota'iga e taua tele ina ia mafai ai ona atia'e ni ta'iala lelei mo le puipuia ma le fa'atonutonuina o fa'ama'i, ma i'u ai ina puipuia le soifua maloloina o tagata ma manu.

Fegalegaleaiga a tagata ma manu ma sosolo faama'i

O fegalegaleaiga a tagata ma manu e tele sona sao i le sosolo o fa'ama'i fa'ama'i fa'ama'i, fa'amamafaina le mana'omia o se malamalamaga atoatoa i lenei mafutaga lavelave. Pe a o'o ina fa'afeso'ota'i tagata ma manu, pe ala i faiga fa'ato'aga, fefa'ataua'iga o meaola, po'o le umiaina o fagafao i totonu o aiga, o lo'o fa'atupula'ia le fa'ama'i. E mafai ona fa'ama'i fa'ama'i e ala i feso'ota'iga tu'usa'o ma manu ua a'afia, taumafaina o mea fa'aleaga manu, po'o le fa'aalia i otaota manu. E le gata i lea, o le sosolo o gaioiga a tagata i nofoaga masani e faʻafeiloaʻi ai tagata ma meaola o loʻo i ai faʻamaʻi e le iloa. O le su'esu'eina o le malosi o le fegalegaleai o tagata ma manu ma lona a'afiaga i le fa'asalalauina o fa'ama'i e taua tele mo le atina'eina o faiga puipuia lelei ma le fa'aitiitia o a'afiaga i le lumana'i.

Taua o le pulea lelei o otaota

O le pulea lelei o otaota e sili ona taua i le pisinisi o faatoaga lafumanu ina ia mautinoa le soifua maloloina ma le saogalemu o manu ma tagata. O otaota o lafumanu, e pei o otaota ma mea e momoe ai, e mafai ona iai ni fa'ama'i ma mea e fa'aleagaina ai le si'osi'omaga e lamatia ai le soifua maloloina pe a le pulea lelei. E ala i le fa'atinoina o faiga fa'ata'oto talafeagai, e pei o le teuina lelei, tagofiaina, ma le lafoa'i, e mafai ai e faifa'ato'aga ona fa'aitiitia le lamatiaga o fa'ama'i ma le fa'aleagaina o le si'osi'omaga. E aofia ai ta'iala e pei o le fa'apalapala, anaerobic digestion, ma le fa'aogaina lelei o le palapala i le eleele e fa'ateleina ai le toe fa'aaogaina o mea'ai ma fa'aitiitia le tu'uina atu o mea leaga i le ea, vai, ma le palapala. E le gata i lea, o le pulea lelei o otaota e saofagā i le fa'atumauina uma o fa'ato'aga e ala i le fa'aitiitia o le a'afiaga i puna'oa fa'alenatura ma fa'alauiloa se si'osi'omaga maloloina mo manu fa'ato'aga ma tagata lautele.

Taumafaiga felagolagoma'i mo le puleaina o fa'ama'i

Ina ia pulea lelei le sosolo o faʻamaʻi zoonotic, e manaʻomia taumafaiga faʻatasi. E mana'omia ai le felagolagoma'i ma le fa'amaopoopoina o paaga eseese e aofia ai ofisa o le malo, foma'i manu, fa'alapotopotoga o le soifua maloloina lautele, ma faifa'ato'aga lafumanu. E ala i le galulue fa'atasi, e mafai e nei fa'alapotopotoga ona fefa'asoa'i fa'amatalaga, alagā'oa, ma tomai e fa'ailoa ma fa'atalanoaina fa'ama'i e ono tutupu mai. O taumafaiga fa'atasi e mafai fo'i ona fa'afaigofie le fa'atinoina o faiga e mata'ituina ai fa'ama'i ma iloa ai so'o se fa'ailoga vave. E le gata i lea, o le faʻamalosia o faiga faʻapaʻaga i le va o vaega eseese e mafai ona faʻaleleia atili suʻesuʻega ma atinaʻe fuafuaga, e oʻo atu ai i fofo fou mo le puleaina ma le puipuia o faʻamaʻi. Mulimuli ane, e ala i le tuʻufaʻatasia o latou poto ma punaoa, o taumafaiga faʻatasi e mafai ona fesoasoani tele i le faʻaitiitia o aʻafiaga e fesoʻotaʻi ma faʻamaʻi zoonotic ma le puipuia o le soifua maloloina lautele.

FAQ

O le a le sootaga i le va o faatoaga lafumanu ma le tulai mai o faamai zoonotic?

O le sootaga i le va o faatoaga lafumanu ma le tulai mai o faamai zoonotic e faigata. Fa'ato'aga lafumanu e mafai ona fa'atupuina tulaga e fa'afaigofie ai fa'ama'i mai manu i tagata. O faiga fa'ato'aga malosi, e pei o le tumutumu ma le le lelei o le tumama, e mafai ona fa'atupula'ia ai le fa'ama'i. E le gata i lea, o le vavalalata o tagata i lafumanu e faʻateleina ai avanoa mo faʻamaʻi pipisi. O lafumanu e mafai ona avea ma faatanoa mo faʻamaʻi faʻamaʻi zoonotic, lea e mafai ona aʻafia ai tagata e ala i fesoʻotaʻiga tuusaʻo poʻo le taumafaina o oloa faʻaleagaina. Ae ui i lea, e taua le maitauina e le o faʻamaʻi uma o le zoonotic e fesoʻotaʻi saʻo i le faʻatoʻaga o lafumanu, ona o nisi e mafai foi ona aliaʻe mai meaola poʻo isi mea.

E fa'afefea ona sosolo fa'ama'i zoonotic mai manu i tagata i le tulaga o fa'ato'aga lafumanu?

O fa'ama'i zoonotic e mafai ona sosolo mai manu i tagata i le tulaga o fa'ato'aga lafumanu e ala i ala eseese. E mafai ona tupu tu'usa'o e ala i le fa'afeso'ota'i ma manu ua a'afia po'o latou vai o le tino, e pei ole faua po'o fei. E mafai ona tupu le fe'avea'i e ala i le fa'aalia i luga o le eleele, masini po'o mea taumafa. O le le atoatoa o le tumama, le lelei o le puipuiga o meaola, ma le tumutumu o faatoaga e mafai ona faateleina ai le lamatiaga o le sosolo o faamai. O nisi o faiga fa'ato'aga e pei o maketi susu po'o le vavalalata i le va o manu eseese e mafai fo'i ona fa'afaigofieina le felauaiga o fa'ama'i zoonotic. O le tumama lelei, tui, ma le fa'asao lelei o le biosecurity e taua tele i le puipuia o le sosolo o nei fa'ama'i.

O a nisi o faʻataʻitaʻiga o faʻamaʻi zoonotic na afua mai i faʻatoʻaga lafumanu?

O nisi o fa'ata'ita'iga o fa'ama'i o le zoonotic na afua mai i fa'ato'aga lafumanu e aofia ai le fa'ama'i manu (avian flu), fa'ama'i pua'a (swine flu), fa'ama'i o le Ebola virus, Middle East respiratory syndrome (MERS), ma le mama mama. O nei fa'ama'i e mafai ona fa'ao'o atu i tagata e ala i le fa'afeso'ota'i sa'o ma manu fa'ama'i po'o latou vai o le tino, taumafaina o aano o manufasi po'o oloa susu, po'o le fa'aalia i si'osi'omaga leaga e pei o fa'ato'aga po'o fale fasi manu. O le tumama lelei, tui o manu, ma le mataituina masani e taua tele i le puipuia ma le puleaina o le sosolo o nei faamai i faatoaga lafumanu.

O a ni mea e ono tutupu i totonu o faiga fa'ato'aga lafumanu e saofagā i le fa'asalalauina o fa'ama'i zoonotic?

O nisi o a'afiaga i totonu o faiga fa'ato'aga lafumanu e saofagā i le fa'asalalauina o fa'ama'i fa'ama'i e aofia ai le tumutumu ma le le lelei o le tumama i fale o manu, leai o se puipuiga lelei, vavalalata i le va o tagata ma manu, ma le fa'aogaina o vaila'au i totonu o lafumanu. O mea nei e mafai ona faafaigofie ai le sosolo o siama i le va o manu ma tagata, ma faateleina ai le lamatiaga o le pipisi o faamaʻi zoonotic. E le gata i lea, o fefaʻatauaʻiga faʻavaomalo ma felauaiga o lafumanu e mafai foi ona faia se sao i le faʻasalalauina o faʻamaʻi zoonotic. O le mea lea, o le fa'atinoina o faiga fa'ata'ita'i lelei fa'ato'aga ma faiga fa'aolaola fa'aola e taua tele i le fa'aitiitia o fa'ama'i soonotic i fa'ato'aga lafumanu.

E fa'afefea ona fa'aitiitia e le au faifa'ato'aga le lamatiaga o fa'ama'i fa'ama'i e puipuia ai le soifua maloloina o tagata ma manu?

E mafai e le au faifaatoaga lafumanu ona faʻaitiitia le lamatiaga o faʻamaʻi zoonotic e ala i le faʻatinoina o auala eseese. O nei mea e aofia ai le faʻataʻitaʻiina lelei o biosecurity protocols, e pei o le tausia o se siosiomaga mama ma tumama mo manu, faʻatapulaʻaina le avanoa i tagata asiasi, ma faʻamaʻi masani mea faigaluega. O polokalame mata'ituina pea o le soifua maloloina ma tui puipui mo lafumanu e mafai foi ona fesoasoani e puipuia le sosolo o faama'i. E le gata i lea, e tatau i le au faifaato'aga ona fa'alauiloa le pulea lelei o otaota ma fa'amautinoa le saogalemu o le tagofiaina ma le lafoaia o oloa mai manu. O le galulue faatasi ma fomai manu ma ofisa o le soifua maloloina lautele e taua tele i le faʻatinoina o le mataʻituina lelei o faʻamaʻi ma le faʻatonutonuina o taʻiala. Mulimuli ane, o le aʻoaʻoina o faifaatoʻaga ma tagata faigaluega e uiga i faʻamaʻi zoonotic ma faiga puipuia e mafai ona fesoasoani i le puipuia o le soifua maloloina o tagata ma manu.

Fa'ailoga lenei pou

Lau Ta'iala ile Amataina ose Tulaga Olaga La'au

Saili laasaga faigofie, fautuaga atamai, ma punaoa fesoasoani e amata ai lau malaga faʻavae i laʻau ma le mautinoa ma le faigofie.

Aiseā e Filifilia ai se Olaga Fa'avae La'au?

Su'esu'e mafuaaga mamana i tua atu o la'au-mai le soifua maloloina lelei i se paneta agalelei. Su'e pe fa'afefea ona taua tele au filifiliga mea'ai.

Mo Manu

Filifili le agalelei

Mo le paneta

Ola lanu meamata

Mo Tagata

Soifua maloloina i lau ipu

Fai Gaioiga

O suiga moni e amata i filifiliga faigofie i aso taitasi. E ala i le galue i aso nei, e mafai ona e puipuia manu, faʻasaoina le paneta, ma faʻamalosia se lumanaʻi sili atu le agalelei, sili atu ona gafataulimaina.

Aisea e alu ai i La'au?

Su'esu'e mafuaaga mamana i tua atu o la'au fa'avae, ma su'esu'e pe fa'afefea ona taua au filifiliga mea'ai.

Fa'afefea ona Alu i La'au Fa'avae?

Saili laasaga faigofie, fautuaga atamai, ma punaoa fesoasoani e amata ai lau malaga faʻavae i laʻau ma le mautinoa ma le faigofie.

Faitau FAQ

Saili tali manino i fesili masani.