O a tatou faiga taumafa o lo'o i ai nei e nafa ma le maliliu o le silia ma le 9 piliona manu i le fanua i tausaga ta'itasi. Ae ui i lea, o lenei fuainumera mataʻutia ua na o se faʻaaliga i le lautele lautele o mafatiaga i totonu o a tatou meaʻai, aua e faʻatatau i manu o le eleele. E le gata i lea o le tele o mea i luga o le eleele, ae o le pisinisi fagota o loʻo aʻafia ai le faʻaleagaina o meaola o le gataifale, ma maliliu ai le faitau miliona o iʻa ma isi meaola o le gataifale i tausaga taʻitasi, pe tuusaʻo mo le taumafa a tagata poʻo ni faʻalavelave faʻafuaseʻi i faiga fagota.
Bycatch o lo'o fa'atatau i le pu'eina fa'afuase'i o i'a e le'i fa'atatau ile fa'agaiga fa'apisinisi. O nei tagata e le'i mafaufauina e masani ona feagai ma ni taunuuga ogaoga, e amata mai i manuʻa ma le oti i le faʻalavelave faʻanatura. O lenei tala o lo'o su'esu'eina ai itu eseese o le pu'e, fa'amalamalamaina le fa'aleagaina o fa'atauga e afua mai faigafaiva fa'apisinisi.






Aisea ua leaga ai pisinisi fagota?
E masani ona faitioina le pisinisi fagota ona o le tele o faiga e afaina ai le siosiomaga o le gataifale ma meaola eseese. O nisi nei o mafua'aga ua avea ai pisinisi fagota, ma fa'afitauli:
Fagogota i lalo: O le fagota i lalo e aofia ai le tosoina o upega mamafa i le fogafale o le sami e pu'e ai i'a ma isi meaola o le gataifale. O lenei faiga e matua fa'aleagaina ai nofoaga o le gataifale, aua e mafai ona fa'aleagaina ai meaola faanatura ma'ale'ale e pei o a'au, mutia, ma togalaau omomi. O le fagota i lalo e mafai fo'i ona i'u ai i le fa'aleagaina o nofoaga mo'omia mo le tele o meaola o le gataifale, ma fa'aitiitia ai meaola eseese ma le soifua maloloina o meaola faanatura.
Fa'aleagaina o le Folafola o le Vasa: O le fa'aogaina o mea fagota mamafa, e aofia ai fagota i lalo ma va'a, e mafai ona fa'aleagaina tele ai le alititai. O nei faiga fagota e mafai ona fa'alavelave ai le palapala, fa'alavelave ai le taamilosaga o mea'ai, ma suia ai le fausaga fa'aletino o le alititai, e o'o atu ai i a'afiaga tau si'osi'omaga mo se taimi umi. O le fa'aleagaina o le fogafale e mafai fo'i ona a'afia ai isi gaioiga o le gataifale, e pei o fela'ua'iga fa'apisinisi ma maulu fa'afiafiaga.
Faigafaiva Longline: Faiga fagota umi e aofia ai le setiina o laina i matau maunu i mamao mamao e puʻe ai iʻa e pei o le tuna, iʻa, ma malie. E ui o lenei auala e mafai ona sili ona lelei, e fesoʻotaʻi foi ma le maualuga o le puʻeina, e aofia ai meaola e le o faʻatatauina e pei o laumei o le sami, manulele o le sami, ma meaola o le gataifale. E mafai foi ona fesoasoani faigafaiva i laina uumi i le soona fagotaina ma le faaitiitia o le fagota o i'a, ma lamatia ai le gafataulimaina o meaola o le gataifale ma le ola ai o nuu fagota.
Bycatch: Bycatch e fa'atatau i le pu'eina fa'afuase'i o meaola e le'i fa'atatauina i le taimi o faiga faiva. Ole Bycatch ose fa'afitauli taua ile pisinisi fagota, e o'o atu ai i le oti le mana'omia o le faitau miliona o manu o le gataifale i tausaga ta'itasi. E mafai ona aofia ai mea e maua mai i mea e pei o dolphins, laumei o le sami, manulele o le sami, ma malie, o le tele o ia mea e lamatia pe faamataʻuina. O le pu'eina fa'atauva'a ole pu'e e mafai ona i ai ni a'afiaga ogaoga o le si'osi'omaga, fa'alavelaveina ai upega o mea'ai o le gataifale ma fa'aletonu ai le maufetuuna'i o le fa'anatura o le gataifale.
I le aotelega, e faitioina le pisinisi fagota ona o ana faiga e le gafataulimaina, lea e saofagā i le faaleagaina o nofoaga, leiloa o meaola eseese, ma le paʻu o meaola o le gataifale.
O le a le Faigafaiva
Faiga fagota la'ititi e fa'atatau i le pu'eina e le'i fuafuaina ma mulimuli ane feoti ai meaola o le gataifale e le o fa'atatau i mea fagota. O lenei fa'alavelave e tupu pe a taula'i fa'agaio'iga fa'afaiva i meaola fa'apitoa ae fa'afuase'i ona pu'ea isi meaola o le gataifale i le faiga. E mafai ona aofia ai le to'atele o meaola o le gataifale, e aofia ai ituaiga i'a e le'i fa'atatauina, mamamei o le gataifale, laumei o le sami, manulele o le sami, crustaceans, ma ituaiga eseese o le gataifale.
O le fa'afitauli o fagotaga fagota o lo'o tu'uina mai ai ni popolega taua i le fa'asao. E tusa ai ma le amio, e tula'i mai ai fesili e uiga i le le talafeagai o le afaina o tagata ola e mafua mai i faiga fagota faapisinisi. O le tele o manu e maua e pei o se i'a e manu'a pe feoti ona o le saisaitia i mea fagota po'o le manava pe a toe lafoa'i i le vai. Ile fa'asao, o pu'e la'ititi e fa'amata'u ai le olaola o meaola fa'atama'ia ma fa'amata'u. O ituaiga e pei o laumei o le sami, mamole o le gataifale, ma nisi o manulele o le sami e sili ona faigofie ona maua i le oti, ma faʻateleina ai le tulaga o le faitau aofaʻi o tagata.
O taumafaiga e foia ai i'a fagota e masani lava ona aofia ai le atina'eina ma le fa'atinoina o faiga fa'aitiitia i'a. O nei mea e ono aofia ai le fa'aogaina o mea fagota fa'apitoa ma metotia ua fuafuaina e fa'aitiitia ai le pu'eina e le'i fa'amoemoeina, e pei o laumei e le aofia ai masini (TEDs) i faga ula po'o laina fa'afefe manu i luga o va'a fagota umi. E le gata i lea, e mafai ona fa'atinoina faiga fa'atulafono e pei o fagota fagota, tapula'a o mea fa'aoga, ma tapuni nofoaga e fa'aitiitia ai a'afiaga o pu'e i luga o meaola ma'ale'ale ma meaola faanatura.
O le maumau o ola o le gataifale e ala i fagotaga e mafai ona mafua ona o le tele o mea, e mafua ai le tele o le faafitauli:
- Mea Fagota le Filifilia: O nisi ituaiga o mea fagota, e pei o upega fuga ma fagota, e ta'uta'ua ona o latou uiga fa'atauva'a. O nei mea fa'aoga e maileia ai le tele o manu o le gataifale, tusa lava po'o i latou o manu fa'atatau. O le i'uga, o meaola e le o fa'atatau i ai, e aofia ai ma mea e lamatia pe a'afia, e masani ona avea ma fa'alavelave fa'afuase'i i faigafaiva.
- Le lelei o le Pulega o Faigafaiva: O le le atoatoa o faigafaiva e iai sona sao taua i le fa'atuputeleina o le mataupu o i'a. O le le pulea lelei e mafai ona o'o atu ai i le soona fagotaina, lea e sili atu ai le malosi o faigafaiva i tulaga gafataulimaina, fa'aitiitia ai le faitau aofa'i o ituaiga ma fa'alavelaveina fa'anatura o le gataifale. O le soona fagota e le gata e fa'aitiitia ai le maua o i'a o lo'o fa'amoemoeina ae fa'apea fo'i ona saofagā i le fa'ateleina o i'a ona e ono fa'aogaina e le aufaifaiva auala e fa'aitiitia le filifilia e fa'atumauina ai le maualuga o i'a. E le gata i lea, o tulafono faatonutonu le aoga ma faiga faʻamalosia e le mafai ona faʻafetaui lelei le faʻafitauli o le puʻe, faʻataga e faʻaauau pea ma faʻateleina.
- Leai se silafia po'o le atugaluga: O le leai o se silafia po'o se popolega i le aufaifaiva e uiga i le ogaoga o le fa'afitauli o le i'a e toe fa'aauau ai ona tupu. E to'atele le aufaifaiva atonu e le o malamalama atoatoa i a'afiaga o le si'osi'omaga o i'a pe e ono fa'amuamua tupe maua mo taimi pupuu nai lo le fa'atumauina. E le gata i lea, o le fa'atapula'aina o le avanoa i fa'amatalaga po'o punaoa i isi faiga fagota e fa'aitiitia ai i'a e mafai ona fa'alavelaveina taumafaiga e fo'ia le fa'afitauli. A aunoa ma se suiga fa'avae i uiga ma fa'alauiloa i totonu o pisinisi fagota, o taumafaiga e fa'aitiitia le fagota e ono tula'i mai le tete'e ma le fa'aletonu.
Auala Fagota sili ona leaga e tusa ai ma le maua
O nisi o faiga fagota e masani ona maua mai ai i'a, o le fagota, fagota, ma le upega.

Longlining , e taʻua foi o le trolling, e aofia ai le faʻapipiʻiina o le selau poʻo le faitau afe o matau maunu i luga o se laina fagota e tasi, e masani ona faʻalautele atu i le 28 maila mai vaʻa tetele i le sami. O lenei metotia e pu'eina ai ituaiga o gataifale eseese, e aofia ai laumei o le gataifale, malie, i'a e le o fa'atatauina, ma tuna laiti. O le mea e leaga ai, o manu o le sami e maua i luga o laina nei e masani ona afaina ai manuʻa, a le o le toto i le oti aʻo tautau i matau pe mate pe a toso i luga o le vaa. O pu'e, e aofia ai ma i'a e pipii i vaega o latou tino e ese mai i le gutu, e masani ona afaina ai manu'a ma e masani ona toe lafo i le sami. O suʻesuʻega ua faʻaalia ai le maualuga o le feoti i le va o ituaiga o loʻo maua, ma o Chinook salmon o loʻo feagai ma le 85% o le oti ina ua maua i laina taʻavale mai Alaska, ma le 23% o latou na pipii i mata. O le mea e mata'utia ai, e tusa ma le tasi mai le lima manu e maua i laina ta'avale o malie, o le tele o ia mea e tumau i le faiga sauā o le aveese o latou apaau mo le sua o apa'apa'u a'o le'i toe lafoina i le sami e feagai ai ma se oti faaumiumi ma tiga.
O le fagota e aofia ai le tosoina o upega tetele i le alititai, toetoe lava o mea uma e ui atu ai, e aofia ai amu ma laumei o le gataifale. O nei upega, e masani ona toso i le va o vaa tetele e lua, e maileia ai manu uma o le sami i o latou ala. O le taimi lava e tutumu ai, ona sii aʻe lea o upega i luga o vaa, ma iʻu ai i le manava ma le nutimomoia o le tele o manu. Ona fa'avasega lea e le au fagota le i'a, tausia o meaola o lo'o mana'omia ma tia'i manu e le o fa'atatauina, atonu ua mate i le taimi e toe lafo ai i le sami.
Ole upega e aofia ai le fa'atūina o fa'alava sa'o ole upega i totonu ole vai, e mafai ona lavelavea ai ituaiga o gataifale e pei ole cetaceans, seabirds, seal, ma elasmobranchs. E le pei o isi faiga fagota, ua taula ai upega i le alititai, e mafai ai ona opeopea i le vai. E ui ina fuafuaina e pu'e na'o le lapopo'a o i'a e ala i le saisai o latou i'a, o mea manifinifi na fa'aaogaina e fai ai upega e toetoe a le iloa ai e isi manu. O se tulaga lamatia tele lea i le faitau aofa'i o manulele o le sami, aemaise lava i nofoaga o lo'o malolo ai le to'atele o manu felelei, ona e tele lava ina leai ni suiga e fa'aitiitia ai le maua o manu felelei ua fa'atinoina.
Aisea e mafai ai ona avea le bycatch ma faafitauli?
O le Bycatch o lo'o tula'i mai ai se fa'afitauli e tele, e a'afia uma ai itu tau si'osi'omaga ma le tamaoaiga o le gataifale fa'anatura ma fa'alapotopotoga fagota:
- A'afiaga o le Si'osi'omaga: E mafai ona fa'alavelave fa'anatura o le gataifale e ala i le ave'esea o meaola e le fa'atatauina mai le upega o mea'ai. O manu e lafoa'i e masani ona mamate, e o'o atu ai i le leiloa o meaola eseese ma fa'alavelave fa'alavelave i le malosi o le fa'anatura. E mafai fo'i ona fa'aleagaina nofoaga e nonofo ai, e pei o 'amu ma fa'ato'aga omomi, ma atili fa'aleagaina ai le soifua maloloina o le gataifale.
- Taunuuga tau Tamaoaiga: E mafai ona iai ni aafiaga taua tau tamaoaiga o le aufai faiva ma o latou nuu. O le maualuga o fagota e mafai ona i'u ai i le tapunia o faigafaiva po'o le fa'atupuina o le aofa'i, fa'atapula'aina le maua o ituaiga fa'atosina ma fa'aitiitia tupe maua a le aufai faiva. E le gata i lea, e mafai ona fesoasoani le fagota i le soona fagotaina e ala i le aveesea o ituaiga o i'a e le o fa'atatauina, fa'agesegese taumafaiga e toe fau fa'aputuga i'a ma fa'aleagaina ai le fa'atumauina o faigafaiva mo se taimi umi.
- A'afiaga i Ituaiga Puipuia: O le pu'e e fa'atupu ai se fa'amata'u fa'apitoa i meaola puipuia e pei o dolphins, laumei sami, ma tafola. O manu nei e ono saisaitia i mea fagota po'o manu'a fo'i ona o sa'o, e o'o atu ai i le fa'aitiitia o le faitau aofa'i ma fa'alavelave ai taumafaiga e toe fa'aleleia. O le pu'eina o meaola fa'asao e mafai fo'i ona i'u ai i faiga fa'atulafono ma sala tupe mo le aufai faiva, ma atili fa'ateteleina ai le mamafa o le tamaoaiga i nu'u fagota.
I le aotelega, o le to'alua o lo'o fa'atusalia ai se lu'itau lavelave ma fa'atosina e mana'omia ai taumafaiga fa'atasi e fo'ia. O faiga fa'aleaogaina lelei e fa'aitiitia ai i'a e tatau ona silasila toto'a i itu tau si'osi'omaga ma le tamaoaiga, e fa'atatau i le fa'aitiitia o a'afiaga o galuega fagota i meaola e le o fa'atatauina ae fa'amautinoa le fa'atumauina umi o le fa'anatura o le gataifale ma le soifuaga o tagata fagota.
E mafai faapefea ona e fesoasoani
O pisinisi fagota e fa'amuamua tupe maua nai lo isi mea uma, e masani ona fa'aalu ai tagata faigaluega ma manu. O lenei sailiga faifaipea o tupe maua e taitai atu ai i le faʻaaogaina o ola o tagata ma le gataifale ma saofagā i le faʻaleagaina o meaola faanatura o le sami. E ui i lea, e iai lava le tomai o tagata ta'ito'atasi e lu'itauina ai pisinisi fagota ma ana faiga fa'aleagaina.
E ala i le filifili e fa'aesea i'a mai a tatou mea'ai, tatou te aveesea ai le fa'aosofiaga a le alamanuia e fa'aoga ai meaola o le sami ma fa'aleagaina si'osi'omaga e fa'afetaui ai mana'oga o le lalolagi. Nai lo lena, e mafai ona tatou taliaina meaai e sili atu le agaalofa i manu ma le vaalele
O lo'o tula'i mai ni suiga fou i mea'ai sami masani, e ofoina atu fua fa'atatau o mea'ai lauiloa e pei o sushi ma ula. O lo'o su'esu'e fo'i e nisi kamupani ni filifiliga o mea'ai i'a a le “lab-grown”, e fa'aaoga ai sela i'a moni e fatu ai oloa fa'amaoni e aunoa ma le afaina ai o meaola o le gataifale.
O le suiga i la'au filifiliga e le gata e manuia ai o tatou sami ae e iai foi aafiaga lelei mo le paneta, manuia o manu, ma le soifua maloloina o le tagata lava ia. E ala i le faia o filifiliga atamai ma le taliaina o masaniga taumafa alofa, e mafai ai ona tatou faia se eseesega anoa mo le siosiomaga, manu, ma i tatou lava. Su'esu'e atili ma amata lau malaga i la matou ta'iala fa'avae fa'avae fa'ato'aga fa'afetai.