Ta'atiaga o le vaomatua: Mafua'aga ma Fa'ai'uga Fa'ailoa

O le fa'ato'aina o le vaomatua, o le fa'amama fa'asolosolo o vaomatua mo isi fa'aoga ⁢fanua, ua avea ma vaega taua o le atina'eina o tagata mo le tele o tausaga. Ae ui i lea, o le televave o le faʻaleagaina o vaomatua i tausaga talu ai nei ua oʻo mai ai iʻuga ogaoga mo lo tatou paneta. O lenei tusiga o loʻo faʻatalanoaina mafuaʻaga lavelave ma aʻafiaga o le taʻiina o vaomatua, faʻamalamalamaina pe faʻafefea ona aʻafia e lenei faiga le siosiomaga, meaola, ma sosaiete o tagata.

O le fa'agasologa o le fa'ato'aga e le ose mea fou; o lo'o fa'amama e tagata le vaomatua⁤ mo fa'ato'aga ma fa'amoemoe e su'eina puna'oa mo le afe ⁤o tausaga. Peitaʻi, e lē mafaatusalia le telē o le faaleagaina o vaomatua i aso nei. O le mea e mata'utia ai, o le afa o ⁤uma ta'atiaga o vaomatua talu mai le 8,000 TLM na tupu i le seneturi talu ai. O lenei vave gau o fanua togavao e le gata ina faʻafefe ae o loʻo iai foʻi aʻafiaga tau le siosiomaga.

Fa'ato'aga fa'ato'aga fa'ato'aga e fa'aola mo fa'ato'aga, ma le pisupo, soya, ma le pama⁢ suau'u⁤ o lo'o avea ma ta'imua. O nei gaioiga, aemaise lava le taatele i itulagi vevela e pei o Pasila ma Initonesia, e saofagā i le 90 pasene o vaomatua o le lalolagi. O le liua o vaomatua i fanua fa'ato'aga e le gata ina fa'asa'olotoina ai le carbon dioxide, ⁤fa'ateleina ai le vevela o le lalolagi, ae o'o atu ai fo'i i le leiloa o meaola eseese ma le fa'aleagaina o meaola faanatura.

O a'afiaga o le si'osi'omaga o le ta'atiaga o le vaomatua e loloto. Mai le sao i suiga o le tau e ala i le faateleina o le kasa oona e mafua ai le tafia o le eleele ma le faaleagaina o le vai, o taunuuga e tele ma mataʻutia. E le gata i lea, o le leiloa o meaola eseese ona o le faaleagaina o nofoaga e lamatia ai le paleni maaleale o meaola faanatura, ma tuleia ai le tele o ituaiga i le faʻaumatia.

O le malamalama i mafua'aga ma i'uga o le fa'atama'ia o le vaomatua e taua tele mo le atina'eina o ta'iala lelei e fo'ia ai lenei fa'afitauli o le lalolagi. E ala i le su'esu'eina o fa'aosofiaga i tua atu o le ta'atiaga o le vaomatua ma ona a'afiaga o le si'osi'omaga, o lenei tusitusiga e fa'amoemoe e tu'uina atu se fa'amatalaga lautele o se tasi o lu'itau sili ona faigata o le si'osi'omaga o tatou taimi.

Ta'atiaga o vaomatua: Mafua'aga ma Taun'uga Fa'ailoa ia Setema 2025

O le fa'asaoina o le vaomatua o le fa'agasologa lea o le fa'amama vao ma le fa'aogaina o le fanua mo isi fa'amoemoega. E ui lava o se vaega o le sosaiete o tagata mo le faitau afe o tausaga, o le saoasaoa o le faʻaleagaina o vaomatua ua paʻu i tausaga talu ai nei, ma o loʻo totogiina e le paneta le tau. O mafuaʻaga ma aʻafiaga o le faʻaleagaina o vaomatua e lavelave ma fesoʻotaʻi, ma o aʻafiaga e mamao ma e le mafai ona faʻafitia. Se'i o tatou va'ava'ai toto'a pe fa'afefea ona fa'aleaga le vaomatua , ma pe fa'afefea ona a'afia ai le paneta, manu ma tagata.

O le a le Ta'atiaga o Vaomatua?

O le tafia o le vaomatua o le faamamaina tumau ma le toe fa'aaogaina o fanua sa togavao muamua. E ui lava e iai le tele o mafuaʻaga i tua atu o le faʻaleagaina o vaomatua, e masani lava ona faia e toe faʻaaoga ai le fanua mo isi faʻaoga, aemaise lava faʻatoʻaga, poʻo le aumaia o punaoa.

E lē o se mea fou le faaleagaina o le vaomatua, auā ua afe tausaga o tafia e tagata le vaomatua . Ae o le saoasaoa o loʻo tatou faʻaumatia ai vaomatua ua matua faʻateleina: afa o vaomatua uma na tutupu talu mai le 8,000 TLM na tupu i le 100 tausaga talu ai .

I le faaopoopo atu i le faʻaleagaina o le vaomatua, o loʻo faʻaumatia foʻi eleele togavao e ala i se faiga tutusa e taʻua o le faʻaleagaina o vaomatua. O le taimi lea e fa'amama ai nisi, ae le o uma, o la'au i totonu o se togavao, ma e le toe fa'aaogaina le fanua mo se isi lava fa'aoga.

E ui o le fa'aleagaina o le vaomatua e le o se mea lelei i so'o se fua, e sili atu le leaga i se taimi umi nai lo le fa'aleagaina o vaomatua. O vaomatua leaga o le a toe ola i tua i le aluga o taimi, ae o laʻau ua leiloloa i le faʻaleagaina o vaomatua e masani lava ona leiloloa e faavavau.

E fia le tele o fanua ua ta'atia?

Ina ua maeʻa le Tausaga Aisa mulimuli i le 10,000 tausaga talu ai, e tusa ma le ono piliona heta o vaomatua i le lalolagi. Talu mai lena taimi, e tusa ma le tasi vaetolu o lena vaomatua , po o le lua piliona heta, ua faʻaumatia. E tusa ma le 75 pasene o lenei gau na tupu i le 300 tausaga talu ai.

Ua fuafuaina e le Faalapotopotoga o Taumafa ma Faatoaga a Malo Aufaatasi (FAO) i le taimi nei, e faaumatia e tagata le tusa ma le 10 miliona heta o vaomatua i tausaga uma.

O Fea e Faia le Ta'atiaga o Vaomatua?

E ui lava e tupu i le lalolagi atoa i sina tikeri, e tusa ma le 95 pasene o vaomatua e tupu i le teropika , ma o le tasi vaetolu o lena mea e tupu i Pasila. O le isi 14 pasene e tupu i Initonesia ; fa'atasi, Pasila ma Initonesia e tusa ma le 45 pasene o vaomatua uma i le lalolagi atoa. E tusa ma le 20 pasene o vaomatua o le teropika e tutupu i atunuu o Amerika i Saute e ese mai i Pasila, ae o le isi 17 pasene e tupu i Aferika.

I le faʻatusatusaga, e tusa ma le lua vaetolu o faʻaleagaina uma o vaomatua e tupu i itulagi tau malulu , aemaise Amerika i Matu, Saina, Rusia ma Asia i Saute.

O a mea e sili ona tetele o le ta'atiaga o vaomatua?

E tele mafua'aga ua ta'atia ai e tagata fanua, ae o le mea pito sili ona telē o le fa'ato'aga. E tusa ai ma Malo Aufaatasi, o le 90 pasene o vaomatua o le lalolagi o loʻo faia e toe faʻaaoga ai le fanua mo le faʻaaogaina o faʻatoʻaga - o le tele lava e faʻaleleia ai povi, toto soya ma gaosia ai le suauu pama.

Gaosi Pisopi

O le gaosiga o povi o le tasi lea o le tele o le fa'atamaia o vaomatua , vevela ma isi mea. E tusa ma le 39 pasene o le faʻaleagaina o le lalolagi atoa , ma le 72 pasene o le faʻaleagaina o vaomatua i Pasila lava ia, o loʻo faʻatinoina e fai ai lafumanu mo povi.

Gaosi Soya (Matele e Fafaga lafumanu)

O le isi fa'alavelave iloga o fa'ato'aga fa'ato'aga o le gaosiga o le soya. E ui o le soya o se mea e sili ona lauiloa i aano o manufasi ma susu, ae na o le fitu pasene o soya i le lalolagi e faʻaaoga saʻo e tagata. O le tele o soya - 75 pasene - o loʻo faʻaaogaina e fafaga ai lafumanu , o lona uiga o le tele o vaomatua e faʻaosoina soya e faia e fesoasoani i le faʻalauteleina o faʻatoaga.

Gaosiga Suau'u Pama

O le liua o fanua togavao i fa'ato'aga suau'u pama o le isi lea fa'aosofiaga autu i tua atu o vaomatua o le teropika. O le suau'u pama ose mea e fa'aogaina e fa'aaogaina i le tele o ituaiga o oloa i aso uma, e aofia ai nati, falaoa, margarine, mea teuteu, suauu ma isi mea. E maua mai i fua o la'au pama suau'u, ma o lo'o totō tele i Initonesia ma Meleisia.

Pepa ma isi Faatoaga

O povi, soya ma le suāu'u pama o lo'o nafa ma le 60 pasene o vaomatua o le teropika. O isi avetaavale iloga e aofia ai le vaomatua ma le gaosiga o pepa (13 pasene o vaomatua o le teropika), araisa ma isi fatu (10 pasene), ma fualaau faisua, fualaau aina ma nati (fitu pasene).

O a Aafiaga Faalesiosiomaga o le Taaina o vaomatua?

O le ta'atiaga o le vaomatua e a'afia ai le si'osi'omaga i le tele o auala le lelei, o nisi e sili atu ona manino nai lo isi.

Fa'avevela o le lalolagi ma le kasa o le Fale Greenhouse

O le ta'atiaga o le vaomatua e fa'auluina mai ai le tele o kasa oona, ma o se sao taua i le si'itia o le vevela o le lalolagi, i ni nai auala eseese.

E maileia e laau le carbon dioxide mai le ea ma teu i totonu o latou ogalaau, lala, lau ma a'a. O le mea lea ua avea ai i latou ma meafaigaluega taua mo le faʻaitiitia o le vevela o le lalolagi, ona o le carbon dioxide o se kasa vevela malosi. Ae peitaʻi, pe a aveese na laau, ona toe faamatuu atu lea o le carbon dioxide i le ea.

E le gata ai iina le fa'aosoina o le greenhouse, peita'i. E pei ona tatou va'ai, o le tele o fanua fa'aleaga ua liua mo fa'ato'aga, ma o fa'ato'aga lava ia o se sao tele i le vevela o le lalolagi. O faʻatoʻaga manu e sili ona leaga, ma ua fuafuaina e saienitisi e i le va o le 11 ma le 20 pasene o kasa vevela uma e sau mai faʻatoʻaga lafumanu .

Ma le mea mulimuli, o le leai o ni laau i luga o le vaomatua o lona uiga o le carbon dioxide lea e sau mai isi punaoa, e pei o taavale poʻo nuʻu i le lotoifale, ua le o toe teuina e laau. O le mea lea, o le faʻaleagaina o le vaomatua e faʻateleina ai le faʻaogaina o le greenhouse i ni auala se tolu: e faʻasaʻo ai le kaponi ua uma ona teuina i totonu o le vaomatua, e taofia ai le maileia o le kaponi faaopoopo mai isi punaoa ma faʻafaigofie le tuʻuina atu o kasa kasa "fou" e ala i lona liua i fanua faʻatoʻaga. .

Ma'imau mea ola eseese

O le lalolagi o se fa'alapotopotoga tele, feso'ota'i fa'anatura, ma e mana'omia se tulaga fa'apitoa o meaola eseese e fa'amautinoa ai e fa'atumauina lona paleni. O le fa'ato'againa o le vaomatua ua fa'aitiitia ai nei meaola eseese i aso uma.

O vaomatua ua tumu i le ola. E faitau miliona manu eseese, laau totō ma iniseti e taʻua le vaomatua o lo latou fale, e aofia ai le tolu miliona ituaiga eseese i le vaomatua o Amazon . E silia ma le sefulu ma le lua ituaiga o meaola e mafai ona maua i le vaomatua o Amazon .

O le fa'aleagaina o nei togavao e fa'aleagaina ai fale o nei manu ma, i se taimi umi, e lamatia ai le fa'aauau pea ona ola o latou ituaiga. E le o se popolega fa'apea: i aso uma, e tusa ma le 135 laau ma meaola e fa'aumatia ona o le fa'aleagaina o le vaomatua , ma e tusa ma le 10,000 isi ituaiga - e aofia ai ma le 2,800 ituaiga o manu - o lo'o lamatia ona o le fa'aleagaina o le vaomatua i le Amazon. O le gaosiga o le suau'u pama na mafua ai ona fa'aumatia orangutans .

O loʻo tatou ola i se vaitau faʻaumatia tele - o le lona ono e tupu i le taimi o le lalolagi. E taua lenei mea e le gata ona e faʻanoanoa pe a feoti manu aulelei, ae, ona o taimi faʻavavevave o le faʻaumatia e faʻamataʻu ai le faʻalavelaveina o le paleni maʻaleʻale e mafai ai ona faʻaauau le ola faʻanatura o le lalolagi.

O se suʻesuʻega i le 2023 na maua ai i luga o le 500 tausaga talu ai, o ituaiga uma ua faʻaumatia i se fua faatatau e 35 taimi maualuga atu nai lo le tala faasolopito. O lenei fua faatatau o le faʻaumatia, na tusia e tusitala o le suʻesuʻega, o loʻo "faʻaumatia tulaga e mafai ai ona ola le tagata."

Ole Eleele ma Fa'aleagaina

Atonu e lē taulaʻi atu i ai e pei o le suāuu po o le auro, ae o le eleele o se punaʻoa faanatura tāua lea e faalagolago i ai i tatou ma le anoanoaʻi o isi meaola e ola ai. O laau ma isi laau faanatura e puipuia ai le palapala mai le la ma le timu, ma fesoasoani e taofi mau ai. A aveese ia laau, o le a matala le eleele pito i luga e tele meaʻai, ma sili atu ona faigofie i le tafia ma le faaleagaina e elemene.

O le tafia o le eleele ma le fa'aleagaina o le palapala e iai ni a'afiaga mata'utia. I le tulaga lautele, o le fa'aleagaina ma le tafia e fa'aitiitia ai le ola o le palapala mo le ola o la'au, ma fa'aitiitia ai le aofa'i o la'au e mafai ona tausia e le fanua. E sili atu le leaga o le eleele i le taofiofia o le vai, ma faʻateleina ai le lamatiaga o lologa . O le palapala mai le palapala ua tafia ose vai eleelea tele lea e afaina ai le faitau aofa'i o i'a ma vai inu a tagata.

O nei a'afiaga e mafai ona fa'aauau pea mo le tele o tausaga pe a uma ona toe fa'aaogaina fanua fa'ato'aga, ona o fa'ato'aga o lo'o totō i fanua ta'atia e masani ona le pipii mau i luga o le palapala e pei o la'au masani.

O le a le mea e mafai ona fai e fa'aitiitia ai le ta'atiaga o vaomatua?

Tulafono Faatonutonu a le Malo

I Pasila, o Peresitene Luiz Inacio Lula da Silva ua faʻaititia le tele o le faʻaleagaina o vaomatua i lona atunuʻu talu mai le avea ma tofi i le 2019. O lana pulega na ausia lenei mea tele e ala i le faʻamalosia o lala sooupu e sili atu ona vaʻavaʻai ma mataʻituina le faʻasaina o vaomatua, faʻateleina le faʻamalosia o tulafono e tetee atu i le faʻaleagaina o vaomatua, ma i se tulaga lautele, o le faʻaumatiaina o le faʻaleagaina o vaomatua.

Tautoga Alamanuia

O lo'o iai fo'i se fa'ailoga e mafai ona fesoasoani le tu'uina atu o pisinisi e fa'aitiitia ai le fa'ato'aga. I le 2006, na malilie ai se vaega o le au faioloa tele e le toe faatauina le soya na totoina i luga o eleele toafa. I le valu tausaga mulimuli ane, o le vaega o le faʻalauteleina o le soya i fanua faʻatoʻaga muamua na paʻu mai le 30 pasene i le tasi pasene.

Toe fa'ato'aga ma To'aina

O le mea mulimuli, o loʻo i ai le toe faʻaleleia o le vaomatua ma le toe faʻaleleia o le vaomatua - o le faʻagasologa o le totoina o laau i luga o fanua faʻaumatia poʻo fanua fou, i le faasologa. I Saina, o fuafuaga o le totoina o laau na faia e le malo i le faaiuga o le 1970s ua faateleina ai le ufiufi o laau o le atunuu mai le 12 pasene i le 22 pasene, ae o polokalame o le toe totoina o laau i le lotoifale ua totoina ai le itiiti ifo ma le 50 miliona laau faaopoopo i le lalolagi i le 35 tausaga talu ai.

Le La'au Lalo

E manino le aafiaga o le siosiomaga o le faaleagaina o vaomatua: e faamatuu mai ai kasa oona, faaleagaina ai le vai, mamate ai laau ma manu, e tafiesea le eleele ma faaitiitia ai meaola eseese o le paneta. Ae paga lea, ua atili ai ona taatele i le tele o seneturi, ma a aunoa ma le taulaʻi, gaioiga faʻamalosi e taofiofia ai, o le faʻaleagaina o vaomatua o le a sili atu le leaga i le taimi.

Matau: O lenei Initaneti sa muamua lomia i luga o le sapalaiina, ma e le tatau ona atagia mai ai manatu o le Humane Foundation.

Fa'ailoga lenei pou

Lau Ta'iala ile Amataina ose Tulaga Olaga La'au

Saili laasaga faigofie, fautuaga atamai, ma punaoa fesoasoani e amata ai lau malaga faʻavae i laʻau ma le mautinoa ma le faigofie.

Aiseā e Filifilia ai se Olaga Fa'avae La'au?

Su'esu'e mafuaaga mamana i tua atu o la'au-mai le soifua maloloina lelei i se paneta agalelei. Su'e pe fa'afefea ona taua tele au filifiliga mea'ai.

Mo Manu

Filifili le agalelei

Mo le paneta

Ola lanu meamata

Mo Tagata

Soifua maloloina i lau ipu

Fai Gaioiga

O suiga moni e amata i filifiliga faigofie i aso taitasi. E ala i le galue i aso nei, e mafai ona e puipuia manu, faʻasaoina le paneta, ma faʻamalosia se lumanaʻi sili atu le agalelei, sili atu ona gafataulimaina.

Aisea e alu ai i La'au?

Su'esu'e mafuaaga mamana i tua atu o la'au fa'avae, ma su'esu'e pe fa'afefea ona taua au filifiliga mea'ai.

Fa'afefea ona Alu i La'au Fa'avae?

Saili laasaga faigofie, fautuaga atamai, ma punaoa fesoasoani e amata ai lau malaga faʻavae i laʻau ma le mautinoa ma le faigofie.

Soifuaga gafataulimaina

Filifili la'au, puipui le paneta, ma talia se lumana'i agalelei, soifua maloloina, ma gafataulimaina.

Faitau FAQ

Saili tali manino i fesili masani.