O avetaavale autu o loʻo faʻaalia ai meaola a meaola

I le upega tafaʻilagi o le faʻasaoina o le siosiomaga, o le puipuiga o meaola vai e maua ai se seti tulaga ese o luitau ma avanoa. O le tala “Crucial Factors in Aquatic Animal Conservation,” na tusia e Robert Walker ma e faavae i luga o se suesuega a Jamieson ma Jacquet (2023), o loo suesue i le tele o itu malosi e aafia ai le puipuiga o meaola o le gataifale e pei o cetaceans, tuna, ma feʻe. Fa'asalalau ia Me 23, 2024, o lenei su'esu'ega o lo'o su'esu'eina ai le sao taua o fa'amaoniga fa'asaienisi i taumafaiga fa'asao mo nei meaola vai eseese.

O le suʻesuʻega o loʻo faʻamaonia ai se vaega taua ae masani ona le amanaiaina o le puipuiga o manu: o tikeri eseese e aoga ai ituaiga eseese mai le faʻaogaina o tagata. A'o maua e nisi o manu le puipuiga tele ona o lo latou iloa o le atamai, fa'afiafiaga fa'alelei, po'o le malosi o le fa'aupuga a tagata, o isi e tumau pea le fa'aleagaina ma fa'aleagaina. O lenei eseesega e tulaʻi mai ai fesili taua e uiga i mea e faʻamalosia ai le faʻasaoina o faʻamuamua ma le aoga o faʻamaumauga faʻasaienisi i le faʻatulagaina o nei taumafaiga.

I le taulaʻi atu i le fausaga faasaienisi o le faitalia, lagona, ma le malamalama, na faatusatusa ai e le au suʻesuʻe ni vaega eseese se tolu o meaola vai—cetaceans (tafola, dolphins, ma popoise), thunni (tuna), ma feʻe (feʻe). E ala i le su'esu'eina o tulaga fa'asolopito ma le taimi nei o puipuiga o lo'o maua i nei ituaiga, o le su'esu'ega na fa'amoemoe e fa'ailoa le tulaga o lo'o a'afia ai e le malamalama fa'asaienisi faiga fa'asao.

O mea na maua e faʻaalia ai se fesoʻotaʻiga lavelave i le va o faʻamaoniga faasaienisi ma le puipuiga o manu. A'o fa'amanuiaina le cetaceans mai su'esu'ega tele ma fa'agaioiga fa'ava-o-malo i le 80 tausaga ua tuana'i, e le'i leva ona amata fa'ailoa le fe'e mo lo latou atamai ma le fa'alogoina, fa'atasi ai ma ni puipuiga fa'atapula'aina. I le isi itu, o Tuna o loʻo feagai ma luʻitau ogaoga, e aunoa ma se tulafono e faʻamaonia ai lo latou taua ma puipuiga o loʻo i ai nei e taulaʻi lava i lo latou tulaga o faʻaputuga iʻa.

E ala i se auiliiliga auiliili o lomiga faasaienisi ma le talafaasolopito o taumafaiga tau puipuiga, na faaiʻu ai e le au suʻesuʻe e na o faamaoniga faasaienisi e le mautinoa ai le puipuiga anoa mo meaola vai. Ae ui i lea, latou te fautua mai o ia faʻamaoniga e mafai ona avea ma meafaigaluega malosi mo le faʻasalalauga, e ono aʻafia ai fuafuaga faʻasao i le lumanaʻi.

O lenei tusiga o loʻo tuʻuina atu ai se faʻamatalaga lautele o fesoʻotaʻiga lavelave i le va o suʻesuʻega faʻasaienisi ma le puipuiga o manu, ofoina atu faʻamatalaga taua mo tagata faʻasao, fai tulafono, ma fautua o loʻo taumafai e faʻaleleia le manuia o meaola vai.
### Folasaga

I le upega tafaʻilagi o le faʻasaoina o le siʻosiʻomaga, o le puipuiga o meaola vai e maua ai se seti tulaga ese o luitau ma avanoa. O le tala “Key Factors​ Impacting⁤ Aquatic⁤ Animal Protection,” na tusia e Robert Walker ma faʻavae i luga o se suʻesuʻega a Jamieson ma‌ Jacquet (2023), e suʻesuʻe i le tele o itu faʻamalosi e aʻafia ai le puipuiga o meaola o le gataifale e pei o cetaceans, tuna, ma fe'e. Fa'asalalau ia Me 23, 2024, o lenei su'esu'ega o lo'o su'esu'eina ai le taua o fa'amaoniga fa'asaienisi i taumafaiga fa'asao mo nei meaola vai 'ese'ese.

O le suʻesuʻega o loʻo faʻamaonia ai se vaega taua ae masani ona le amanaiaina o le puipuiga o manu: o tulaga eseese e aoga ai ituaiga eseese mai le faʻaogaina e tagata. o isi o loʻo tumau pea le vaivai ma faʻaleagaina. O lenei eseesega e tula'i mai ai ni fesili taua e uiga i mea taua e fa'amuamua ai le fa'asao ma le aoga o fa'amaumauga fa'asaienisi i le fa'atulagaina o nei taumafaiga.

I le taulaʻi atu i le faʻatulagaina faʻasaienisi ⁢o le faitalia, lagona, ma le malamalama, na faʻatusatusa ai e le au suʻesuʻe ni vaega eseese se tolu o meaola vai—cetaceans (tafola, dolphins, ma popoise), thunni (tuna), ma feʻe (feʻe). E ala i le su'esu'eina o tulaga fa'asolopito ma le taimi nei o puipuiga o lo'o maua i nei ituaiga, o le su'esu'ega na fa'amoemoe e fa'ailoa le tulaga o lo'o a'afia ai e le malamalama fa'asaienisi faiga fa'asao.

O mea na maua ua faʻaalia ai se faʻalavelave lavelave i le va o faʻamaoniga faʻasaienisi ma le puipuiga o manu. E ui o cetaceans ua ⁤faʻamanuiaina mai suʻesuʻega tetele ma faʻalapotopotoga faʻavaomalo i le 80 tausaga ua tuanaʻi, e leʻi leva ona amata faʻailoaina e feʻe mo lo latou atamai ma le mafaufau, faʻatasi ai ma le utiuti faiga puipuia.⁢ Tuna, ⁢i le isi itu, o loo feagai ma luitau ogaoga, e aunoa ma se tulafono e iloa ai lo latou taua taitoatasi ma puipuiga o loʻo i ai nei e taulaʻi lava i luga o latou tulaga o iʻa.

E ala i se auiliiliga auiliili ⁤o faʻasalalauga faʻasaienisi ma le talafaasolopito o taumafaiga tau puipuiga, na faʻamaonia ai e le au suʻesuʻe o faʻamaoniga faʻasaienisi naʻo ia e le faʻamaonia ai le puipuiga taua mo meaola vai. Ae ui i lea, ⁢latou te fautua mai o ia molimau e mafai ona avea o se meafaigaluega malosi mo le faʻasalalauga, e ono aʻafia ai fuafuaga faʻasao⁤ i le lumanaʻi.

O lenei tusiga o loʻo tuʻuina atu ai se vaʻaiga lautele o le fesoʻotaʻiga lavelave i le va o suʻesuʻega faʻasaienisi ma manu⁢ puipuiga, ofoina atu faʻamatalaga taua mo tagata faʻasao, fai tulafono, ma fautua o loʻo taumafai e faʻaleleia le manuia o meaola vai.

Aotelega Saunia e: Robert Walker | Uluai Suesuega Saunia e: Jamieson, D., & Jacquet, J. (2023) | Lolomiina: Me 23, 2024

E tele mea e mafai ona a'afia ai le puipuiga o manu, ae o le matafaioi o fa'amaumauga e le o manino i taimi uma. O lenei su'esu'ega na su'esu'eina ai le fa'aogaina o fa'amaoniga fa'asaienisi i le fa'asaoina o cetaceans, thunni, ma le octopoda.

O nisi manu e tele aogā e maua mai i le puipuiga a le tagata, a o isi e sauaina ma faileagaina. O mafuaaga tonu mo le puipuia o nisi ae le o isi e eseese, ma e le o manino i taimi uma. E fa'apea e tele mea 'ese'ese o lo'o iai sona sao, e aofia ai pe 'aulelei' le manu, pe fa'afefea ona fa'afeso'ota'i tagata ma i latou, po'o fa'apolopolo tagata mo ia manu, po'o le popoto o ia manu i tulaga fa'aletagata.

O lenei pepa na vaʻavaʻai i le matafaioi a le saienisi i le fesoasoani i manu ia maua le puipuiga, faʻapitoa i le faʻatulagaina faʻasaienisi o le faitalia, lagona, ma le malamalama mo meaola vai. Ina ia faia lenei mea, na faʻatusatusa e le au suʻesuʻe vaega e tolu o manu e matua eseese lava tulaga o le malamalama faʻasaienisi - cetacea (cetaceans e pei o tafola, dolphins, ma porpoises), thunni (tuna), ma le octopoda (feʻe) - e fuafua ai pe fia le maualuga o avanoa na fesoasoani fa'amaumauga fa'asaienisi i lo latou fa'amoemoe e ala i le fa'atusatusaina o mea e lua.

Muamua, sa latou tilotilo i le maualuga o le puipuiga o loʻo tuʻuina atu i nei manu - ma le talaʻaga o le mafuaʻaga ma le taimi na faʻatulafonoina ai nei puipuiga. I'inei, ua fa'amanuiaina tele le cetaceans mai fuafuaga fa'alesiosiomaga ma le uelefea i le 80 tausaga ua tuana'i e aofia ai le fa'avaeina o le International Whaling Commission, ma le tele o su'esu'ega e uiga i lo latou atamai ma uiga. O Octopods ua amata ona maua atili le gauai i le 10-15 tausaga talu ai, ua sili atu ona lauiloa o le atamai ma sili ona atamamai - ae o lenei mea e leʻi taitai atu ai i puipuiga atoatoa i le lalolagi atoa. Ma le mea mulimuli, o le tuna e feagai ma le taua sili ona faigata: e leai se tulafono i soʻo se mea i le lalolagi e iloa ai e agavaa i latou mo le puipuiga a le tagata lava ia, ma o puipuiga o loʻo i ai o loʻo taulaʻi i lo latou tulaga o iʻa.

Lona lua, na taumafai le au suʻesuʻe e fua le aʻafiaga faʻasaienisi, suʻesuʻeina le tele o faʻamatalaga o loʻo maua e uiga i le atamai ma le faʻasaoina o nei vaega o manu, ma le taimi na aliaʻe ai lenei saienisi. Na latou tilotilo i le tele o pepa na faʻasalalau e uiga i manu mai nei vaega, ma o afea. Na latou vaʻavaʻai foʻi i le talaʻaga o taumafaiga tau puipuiga mo vaega taʻitasi, e iloa ai le tele o le sao na faia e lenei faʻamaoniga, ma saienitisi.

Na latou iloa o faʻamaoniga faʻasaienisi o le faitalia a manu, lagona, poʻo le malamalama e leʻi faʻapea o le a maua e nei manu se puipuiga aoga. I se isi faaupuga, e leai se mafuaʻaga i le va o se tikeri sili atu o faʻamaoniga faasaienisi ma se maualuga maualuga o puipuiga . Ae ui i lea, na latou fautua mai o lenei faʻamaoniga atonu o se meafaigaluega taua mo taumafaiga faʻalauiloa, ma e ono le manuia nei taumafaiga faʻasalalauga pe a leai se lagolago faʻasaienisi .

Na faailoa foi e le au suʻesuʻe isi mea e mafai ona fesoasoani i le faʻamalosia o taumafaiga faʻasao, e aofia ai pe fautuaina e saienitisi faʻapitoa mo nei manu, pe faʻaalia e se faʻasalalauga le mafuaʻaga, ma pe faʻafefea ona faʻafesoʻotaʻi tagata i vaega patino . Na fautuaina foi e le au suʻesuʻe manu e vaʻaia o tagata taʻitoʻatasi e mafai ona faia se sao taua. I se isi faaupuga, o le faasaienisi atonu e taua, ma e masani lava ona fesoasoani i le faʻamaoniaina o lagona alofa muamua, ae o le puipuiga o le a sili atu le malosi pe afai e mafai ona faʻaalia manu e sili atu le maualuga o le tagata taʻitoʻatasi.

E ui ina aoga le lipoti mo le malamalama pe aisea e sili atu ai le taua o nisi meaola vai nai lo isi, e taua le malamalama i ona tapulaʻa. O le lipoti na lautele lautele, ae e leʻi auiliiliina pe faʻafefea ona galue soʻo se mea o loʻo taʻua ai i le faʻatinoga. I se isi faaupuga, e leʻi faʻaalia po o fea o nei mea e sili ona taua, poʻo le faʻagasologa faʻapitoa e faia ai e se tasi suiga.

Ae ui i lea, e mafai e le au faufautua ona ave ni lesona taua mai lenei lipoti. Mo saienitisi, o faʻamaoniga o le faʻaogaina o manu, lagona, ma le mafaufau e mafai ona faia se sao taua i le faʻamaoniaina o faʻasalalauga faʻasao. I le taimi nei, soʻo se faʻamaoniga e fesoasoani i le vaseina o manu o ni tagata taʻitoʻatasi i tagata lautele e mafai ona faʻaogaina le nila mo le faʻasalalauga. O le i ai o tagata suʻesuʻe faʻasaienitisi faʻapitoa mo nei manu e mafai ona faʻapitoa.

Mo tagata e le o ni saienitisi, o lenei suʻesuʻega o loʻo faʻaalia ai o faʻamaoniga faasaienisi e le lava na o ia. E tatau ona tatou faʻaogaina ma faʻaalia le faʻamaoniga o loʻo i ai i ni auala faʻapitoa e faʻaalia ai e tagata se fesoʻotaʻiga faʻalagona ma ituaiga eseese, aua e ala i nei lagona e amata ai e tagata ona suia a latou amio.

Matau: O lenei Initaneti sa muamua lomia i luga o Fanofos.org atonu e le mafai ona atagia mai ai manatu o le Humane Foundation.

Fa'ailoga lenei pou

Lau Ta'iala ile Amataina ose Tulaga Olaga La'au

Saili laasaga faigofie, fautuaga atamai, ma punaoa fesoasoani e amata ai lau malaga faʻavae i laʻau ma le mautinoa ma le faigofie.

Aiseā e Filifilia ai se Olaga Fa'avae La'au?

Su'esu'e mafuaaga mamana i tua atu o la'au-mai le soifua maloloina lelei i se paneta agalelei. Su'e pe fa'afefea ona taua tele au filifiliga mea'ai.

Mo Manu

Filifili le agalelei

Mo le paneta

Ola lanu meamata

Mo Tagata

Soifua maloloina i lau ipu

Fai Gaioiga

O suiga moni e amata i filifiliga faigofie i aso taitasi. E ala i le galue i aso nei, e mafai ona e puipuia manu, faʻasaoina le paneta, ma faʻamalosia se lumanaʻi sili atu le agalelei, sili atu ona gafataulimaina.

Aisea e alu ai i La'au?

Su'esu'e mafuaaga mamana i tua atu o la'au fa'avae, ma su'esu'e pe fa'afefea ona taua au filifiliga mea'ai.

Fa'afefea ona Alu i La'au Fa'avae?

Saili laasaga faigofie, fautuaga atamai, ma punaoa fesoasoani e amata ai lau malaga faʻavae i laʻau ma le mautinoa ma le faigofie.

Faitau FAQ

Saili tali manino i fesili masani.