O le manatu e faapea o i’a o ni tagata e le mafaufau, e le mafai ona lagona le tiga, ua leva ona mamanuina faiga o faigafaiva ma le fagota. Ae ui i lea, o suʻesuʻega faʻasaienisi talu ai nei e luʻitauina ai lenei manatu, ma tuʻuina atu faʻamaoniga faʻamaonia o iʻa o loʻo i ai le neurological ma amioga e manaʻomia mo le oʻo i le tiga. O lenei faaaliga ua faamalosia ai i tatou e faafetaiaia aafiaga taualoa o faigafaiva faapisinisi, fagogota faafiafia, ma faatoaga i’a, o alamanuia e saofagā ai i mafatiaga o le faitau piliona o i’a i tausaga taitasi.
O le Saienisi o Tiga I'a

Fa'amaoniga o le Neurology
O i'a o lo'o iai ni nociceptors, o ni mea fa'apitoa fa'alogona e iloa ai mea fa'aoso po'o fa'aleaga, e tutusa ma mea e maua i mamame. O nei nociceptors o se vaega taua o le faʻaogaina o le iʻa ma e mafai ona iloa faʻamalosi, vevela, ma vailaʻau faʻamalosi. E tele suʻesuʻega ua maua ai faʻamaoniga faʻamaonia e tali atu iʻa i manuʻa faʻaletino ma se tali faʻaletino ma amioga e faʻaalia ai le tiga. Mo se faʻataʻitaʻiga, o suʻesuʻega e aofia ai iʻa nuanua na faʻaalia ai pe a faʻaalia i mea leaga e pei o acids poʻo le vevela vevela, o iʻa na faʻaalia le faʻatupulaia o le cortisol - e faʻaalia ai le atuatuvale ma le tiga - faatasi ai ma suiga iloga o amioga. O tali nei amio e aofia ai le oloina o le vaega ua afaina i luga o luga poʻo le aau sese, amioga e tutusa ma le faʻalavelave ma se taumafaiga ma le loto i ai e faʻaitiitia le faʻalavelave. O le i ai o nei fa'ailoga fa'alavelave e lagolagoina malosi ai le finauga o i'a o lo'o i ai ala fa'alenu'u e mana'omia e maua ai le tiga.
Fa'ailoga Amio
I le faʻaopoopoga i faʻamaoniga o le physiological, o iʻa o loʻo faʻaalia le tele o amioga faʻalavelave e maua ai le malamalama atili i lo latou gafatia mo lagona tiga. A mae'a manu'a po'o a'afia i fa'atupu fa'aleaga, e masani ona fa'aalia e i'a le fa'aitiitia o le fafaga, fa'atupula'ia le vaivai, ma le fa'ateteleina o le manava, o ia mea uma o fa'ailoga o le fa'anoanoa po'o le mafatia. O nei amio ua suia e sili atu nai lo gaioiga fa'afoliga faigofie, e ta'u mai ai e ono maua e le i'a le iloa lelei o le tiga nai lo le na'o le tali atu i se fa'aosofia. E le gata i lea, o suʻesuʻega e aʻafia ai analgesics-e pei o le morphine-ua faʻaalia ai o iʻa e togafitia i vailaʻau faʻamaʻi e toe foʻi i a latou amioga masani, e pei o le toe faʻafouina o le fafagaina ma faʻaalia le faʻaitiitia o faʻailoga o le atuatuvale. O lenei toe fa'aleleia atili e fa'amaonia ai le fa'amatalaga o i'a, e pei o le tele o isi vetebrates, e mafai ona o'o i le tiga i se faiga fa'atusa ma mamame.
Faʻatasi, o faʻamaoniga faʻapitoa ma amioga e lagolagoina ai le faʻaiʻuga o iʻa o loʻo i ai le faʻaogaina o meaola faʻapitoa e iloa ai ma tali atu i tiga, luʻitauina le manatu tuai e na o ni meaola e faʻaosoina.
Le Faʻamaoniga o le Tiga ma le Mataʻu i Iʻa: O se Tino Faʻatupulaia o Suʻesuʻega Luʻitau Manatu Tuai
O se suʻesuʻega na lomia i le tusi talaaga Applied Animal Behavior Science na faʻaalia ai o iʻa e faʻaalia i le vevela tiga e faʻaalia ai faʻailoga o le fefe ma le mataala, ma faʻamaonia ai le manatu o iʻa e le gata e oʻo i le tiga ae o loʻo manatua pea. O lenei su'esu'ega su'eina o le eleele e saofagā i le fa'alauteleina o fa'amaoniga e lu'itauina ai manatu ua leva e uiga i i'a ma lo latou gafatia e iloa ai le tiga.

O se tasi o suʻesuʻega taua na faia e tagata suʻesuʻe i le Queen's University Belfast na faʻaalia ai o iʻa, pei o isi meaola, e mafai ona aʻoaʻoina e aloese mai le tiga. O Rebecca Dunlop, o se saienitisi taʻutaʻua i le suʻesuʻega, na faʻamatalaina, "O lenei pepa o loʻo faʻaalia ai o le aloese mai le tiga i iʻa e foliga mai e le o se tali faʻafoʻi, ae o se mea e aʻoaʻoina, manatua, ma fetuunai e tusa ai ma tulaga eseese. O le mea lea, afai e mafai e iʻa ona iloa le tiga, o lona uiga e le mafai ona faʻaauau pea ona taʻua le fagota o se taʻaloga e le saua." O lenei su'esu'ega ua tula'i mai ai ni fesili ogaoga e uiga i le amio fa'atauva'a, ma fa'ailoa mai ai o faiga e manatu e le afaina e ono mafua ai le mafatia tele.
I se tulaga talitutusa, na faia e tagata suʻesuʻe i le Iunivesite o Guelph i Kanata se suʻesuʻega e faʻaiʻu ai iʻa e oʻo i le fefe pe a tulituliloa, ma faʻaalia ai o latou uiga e sili atu nai lo mea faigofie. Dr. Duncan, o le taitai suʻesuʻe, na taʻua, “E fefefe iʻa ma … latou te fiafia e aua le fefefe,” ma faamamafa atu ai o iʻa, e pei lava o isi meaola, e faʻaalia ni tali faʻalagona lavelave. O lenei su'esu'ega e le gata ina lu'itauina ai le manatu o i'a o ni meaola fa'aanatura ae o lo'o fa'amamafaina ai fo'i lo latou agava'a mo le fefe ma le mana'o e aloese mai tulaga fa'alavelave, ma fa'ailoa atili ai le mana'oga e mafaufau i lo latou soifua manuia fa'alagona ma mafaufau.
I se lipoti a le 2014, o le Farm Animal Welfare Committee (FAWC), o se vaega faufautua i le malo o Peretania, na faʻamaonia mai, "E mafai e iʻa ona iloa ma tali atu i mea leaga, ma o loʻo lagolagoina e le FAWC le faʻateleina o maliega faʻasaienisi latou te oʻo i le tiga." O lea fa'amatalaga e fetaui lelei ma le fa'atupulaia o su'esu'ega e fa'ailoa mai ai o i'a o lo'o i ai le malosi e iloa ai mea fa'atupu fa'aleaga, lu'itau manatu tuai ua leva ona fa'ate'aina e i'a le malosi o le tiga. I le iloaina o i'a e mafai ona oo i le tiga, ua auai le FAWC i le lautele o le sosaiete faasaienisi i le valaau mo se toe iloiloga o le auala tatou te togafitia ai nei meaola vai, e le gata i suʻesuʻega faasaienisi ma gaoioiga a tagata i aso uma.
O Dr. Culum Brown o le Iunivesite o Macquarie, o le na iloiloina le lata i le 200 pepa suʻesuʻe e uiga i le mafaufau o iʻa ma mafaufauga faʻapitoa, o loʻo fautua mai ai o le faʻalavelave faʻalavelave iʻa pe a aveese mai le vai e ono sili atu i le malemo o tagata, aua latou te onosaia se taimi umi, faʻagesegese le oti ona o lo latou le mafaia. mānava. O lo'o fa'amamafaina ai le taua o le togafitia o i'a i se tulaga fa'aletagata.
E tusa ai ma ana suʻesuʻega, na faʻamaonia ai e Dr. Culum Brown e faapea o iʻa, o ni meaola faʻapitoa ma amio, e le mafai ona ola e aunoa ma le malosi e lagona ai le tiga. Ua ia faamamafaina foʻi e matuā faateʻia lava le tulaga sauā o loo faia e tagata i iʻa.
Le Saua o Faigafaiva Faapisinisi
Fagota ma Fagotaga
O faiga fagota faapisinisi, e pei o le fagotaina ma le fagotaina, e matua le talafeagai ma mafua ai le tele o mafatiaga i meaola o le gataifale. I le fagotaina, o upega tetele e toso i luga o le fogafale o le sami, e pu'e fa'atauva'a mea uma i lo latou ala, e aofia ai i'a, invertebrates, ma meaola o le gataifale vaivai. U'u'u, lea e tu'u ai matau maunu i luga o laina tetele e fa'aloloa mo maila, e masani ona lavelavea ai ituaiga e le fa'atatauina, e aofia ai manu felelei, laumei, ma malie. O i'a e maua i ia auala e masani ona maua i le manava faaumiumi po o se manu'a tuga o le tino. O le mataupu o le puʻe -o le puʻeina faʻafuaseʻi o ituaiga e le o faʻamoemoeina-ua faʻapipiʻi ai lenei faiga sauā, ma oʻo atu ai i le oti le manaʻomia o le faitau miliona o manu o le gataifale i tausaga taʻitasi. O nei meaola e le o fa'atatauina, e aofia ai i'a laiti ma meaola o le gataifale ua lamatia, e masani ona lafoa'i pe mamate pe mamate, ma atili fa'ateteleina ai le fa'aleagaina o a'afiaga o meaola o le gataifale.
Faiga Fasioti
O le fasiga o i'a e maua mo le taumafa a tagata e masani ona aofia ai ni faiga e mamao ese mai le tagata. E le pei o manu eleelea e ono faia ni faiga mata'ina po o isi faiga e fa'aitiitia ai le tiga, o i'a e tele ina fa'ai, tafe toto, pe tu'u ai fo'i e ma'i a'o malamalama pea. O lenei faagasologa e mafai ona umi mo ni nai minute e oo lava i itula, e faalagolago i ituaiga ma tulaga. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le tele o iʻa e masani ona tosoina mai le vai, o latou fuʻa e manava mo le ea, aʻo leʻi faʻaleagaina atili. I le leai o se va'aiga fa'atulafonoina faifaipea, o nei faiga e mafai ona matua fa'aleagaina, aua latou te le amana'ia le malosi o le i'a e mafatia ai ma le fa'alavelave ola latou te onosa'ia. O le leai o se fa'ata'ita'iga, fa'aletagata fasia mo i'a o lo'o fa'ailoa mai ai le fa'asalalauina o le le amanaiaina o lo latou soifua manuia, e ui lava ina fa'atupula'ia le fa'alauiloaina o le mana'omia o le amio fa'atatau mo tagata ola uma.
Fa'atasi, o nei faiga e atagia ai lu'itau taua ma le si'osi'omaga o lo'o tula'i mai i faigafaiva fa'apisinisi, e mana'omia ai le va'ai sili atu i le gafataulimaina ma le fa'aletagata i isi pisinisi.
Manatu Fa'atatau ile Fa'ato'aga
Fa'atosina ma Fa'anoanoa
Fa'ato'aga i'a, po'o le fa'ato'aga, o se tasi lea o vaega e sili ona vave fa'atupula'ia i le alamanuia o taumafa i le lalolagi, ae o lo'o tumu i popolega fa'ale-aganu'u. I le tele o nofoaga fa'ato'aga, o i'a o lo'o fa'atumauina i tane po'o pa ua tumu, e mafua ai le tele o fa'afitauli tau soifua maloloina ma le soifua manuia. O le maualuga o le tele o iʻa i totonu o nei nofoaga faʻatapulaʻaina e tupu ai se siʻosiʻomaga o le faʻalavelave faifaipea, lea e masani ai le osofaʻiga i le va o tagata taʻitoʻatasi, ma e masani ona faʻaleagaina e iʻa le tagata lava ia poʻo manuʻa aʻo latou tauva mo avanoa ma punaoa. O le tumutumu o i'a ua atili ai ona a'afia i'a i fa'ama'i, ona ua vave ona sosolo fa'ama'i i ia tulaga. O le fa'aogaina o vaila'au fa'ama'i ma vaila'au e fa'afoeina ai nei fa'ama'i ua atili fa'atupuina ai fa'afitauli tau amio, ona o le fa'aogaina tele o nei vaila'au e le gata e afaina ai le soifua maloloina o i'a ae e mafai ona o'o atu ai i vaila'au fa'ama'i, ma i'u ai ina lamatia ai le soifua maloloina o tagata. O nei tulaga o lo'o fa'ailoa mai ai le saua o faiga fa'ato'aga malosi o i'a, lea e afaina ai le soifua manuia o manu i le fa'ateleina o le gaosiga.
Seleseleni Le Fa'aletagata
O auala o le seleselega o lo'o fa'aaogaina i le fa'ato'aga e masani ona fa'aopoopoina ai se isi vaega o le saua i le alamanuia. O auala masani e aofia ai le mata'ina o i'a i le eletise po'o le tu'uina atu i le maualuga o le carbon dioxide. O auala uma e lua e faʻamoemoe e faʻaumatia ai le iʻa aʻo leʻi fasia, ae o suʻesuʻega e faʻaalia e masani ona le aoga. O le iʻuga, e masani ona oʻo i iʻa le mafatia umi ma le mafatia aʻo leʻi oti. O le fa'agasologa fa'ateteleina fa'aeletise e mafai ona le mafai ona fa'aoso le leiloa lelei o le mafaufau, ma tu'u ai le i'a ma iloa le tiga i le taimi o le fasiga. E faapena foi, o le aafia i le carbon dioxide e mafai ona mafua ai le tiga tele ma le atuatuvale, a o tauivi le iʻa e manava i se siʻosiʻomaga ua uma ai le okesene. O le leai o ni faiga fa'atagata fa'atagata ma fa'atuatuaina mo i'a fa'ato'aga o lo'o fa'aauau pea ona avea ma popolega tele i fa'afa'agai'a, ona o nei faiga e le mafai ona fa'atatau i le malosi o le i'a e pagatia.
O mea e mafai ona e faia
Fa'amolemole tu'u i'a mai lau tui. E pei ona tatou va'aia i le fa'atupula'ia o fa'amaoniga fa'asaienisi, o i'a e le'o ni meaola le mafaufau na manatu muamua e leai ni lagona ma ni tiga. Latou te oo i le fefe, atuatuvale, ma mafatiaga i ni auala loloto, e pei lava o isi manu. O faiga sauā na faia ia i latou, pe ala i faiga fagota po o le taofia i totonu o siʻosiʻomaga pupuni, e le gata e le manaʻomia ae e matua le faʻaleagaina foi. O le filifilia o se olaga fa'avae i la'au, e aofia ai le vegan, o se tasi lea o auala malosi e taofi ai le sao i lenei fa'aleagaina.
E ala i le taliaina o le veganism, matou te faia ai se filifiliga atamai e ola i se auala e faʻaitiitia ai mafatiaga o tagata ola uma, e aofia ai ma iʻa. O isi mea e fa'atatau i la'au e ofoina atu ai filifiliga suamalie ma taumafa e aunoa ma ni fa'afitauli fa'ale-aganu'u e feso'ota'i ma le fa'aogaina o manu. O se avanoa e fa'afetaui ai a tatou gaioiga ma le alofa ma le fa'aaloalo i le ola, e mafai ai ona tatou faia filifiliga e puipuia ai le soifua manuia o meaola o le paneta.
O le suiga i le veganism e le na'o mea'ai i luga o la tatou ipu; e uiga i le tauaveina o le matafaioi mo aafiaga tatou te maua i le lalolagi o loo siomia ai i tatou. E ala i le tuua o iʻa mai a tatou tui, o loʻo matou fautua atu mo se lumanaʻi e faʻaogaina ai manu uma, tetele pe laiti, i le agalelei e tatau ai. Aʻoaʻo pe faʻafefea ona alu i vegan i aso nei, ma auai i le gaioiga agai atu i se lalolagi sili atu ona agaalofa, gafataulimaina.