O vasa o le lalolagi, e tele ma e foliga mai e le gata, o lo'o i ai le tele o ituaiga o meaola o le gataifale. Ae ui i lea, i lalo ifo o le iila o lo'o taoto ai se mea moni mata'utia: o le fa'ateleina o le fa'aogaina o puna'oa o le gataifale e ala i le soona fagotaina ma fagota e fa'ato'ilaloina ai le anoanoa'i o meaola i le tau fa'aumatia. O le tala lenei e su'esu'e ai i'uga leaga o le soona fagogota ma fagota i luga o le gataifale, fa'ailoa ai le mana'omia vave mo faiga fa'afoe gafataulimaina e puipui ai le soifua maloloina ma meaola eseese o o tatou sami.
Faiga fagota
O le soona fagota e tupu pe a fa'ato'a vave atu fa'aputuga i'a nai lo le fa'atumuina. O lenei sailiga faifaipea o i'a ua mafua ai le faaitiitia o le tele o i'a i le lalolagi atoa. O va'a fagota fa'atauva'a fa'aauupegaina i tekonolosi fa'apitoa ma mea fa'apitoa e iai le malosi e salu ai vaega uma o le sami, ma tu'u ai le fa'aleagaina. O le i'uga, o lo'o feagai nei ma le pa'u'u tele o ituaiga fa'ailoga e pei o tuna, cod, ma i'a, fa'atasi ai ma nisi o le faitau aofa'i ua pa'u'ū i tulaga maualalo.
O a'afiaga o le soona fagogota e o'o mamao atu i tua atu o meaola fa'atatau. O le upega tafaʻilagi o meaola o le gataifale e faʻalagolago i le paleni faʻanatura e olaola ai, ma o le aveesea o manu faʻatau poʻo mea faʻatau e mafai ona faʻaosoina aʻafiaga i le faasologa o meaʻai. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le paʻu o le faitau aofaʻi o cod i North Atlantic ua faʻalavelaveina ai le siosiomaga atoa, ma mafua ai ona paʻu i isi ituaiga ma faʻafefe ai le mautu o nuu faʻalagolago i faigafaiva.
E le gata i lea, o le soona fagotaina e masani lava ona i'u ai i le aveesea o tagata to'atele, fanau fanau mai le faitau aofa'i, fa'aitiitia ai lo latou gafatia e fa'atumu ma tausia i latou lava. E mafai ona o'o atu ai i suiga fa'aletagata i totonu o meaola, ma fa'atupu atili ai ona fa'aletonu i fa'alavelave tau le si'osi'omaga ma fa'aitiitia ai lo latou maufetu'u pe a feagai ma suiga o le tau.

pu'e
E le gata i le tulituliloaina sa'o o ituaiga fa'atauga fa'apisinisi, o fa'agaio'iga fa'apisinisi fo'i e pu'eina ma le le iloa le tele o ituaiga e le'i fa'atatauina, e ta'ua o le bycatch. E amata mai i laumei mata'utia ma le luko e o'o atu i a'au ma'ale'ale ma manulele o le sami, e lē fa'asaoina e pu'e pu'upu'u i lona u'u fa'atauva'a. O upega fagota, laina uumi, ma isi mea fagota ua fuafuaina e puʻe ai ituaiga o meaola patino e masani ona maileia ai tagata e leʻi mafaufauina, e iʻu ai i manuʻa, malele, poʻo le oti.
E matua mata'utia le to'atele o i'a o le gataifale. E faitau miliona manu o le gataifale e maliliu pe manunu'a i tausaga ta'itasi ona o le fa'aleagaina o le sa'iliga o i'a. O meaola lamatia e sili ona vaivai i puʻe, faʻalatalata atu i latou i le faʻaumatia ma faʻalavelave taʻitasi. E le gata i lea, o le fa'aleagaina o nofoaga mata'utia e pei o a'au ma mutia e ala i mea fagota e fa'ateleina ai le fa'aleagaina o meaola eseese ma fa'aleagaina ai le soifua maloloina o le gataifale.

Aafiaga o Tagata
O a'afiaga o le soona fagogota ma fagota e o'o atu i tua atu o le ola o le gataifale, e a'afia ai fo'i sosaiete ma le tamaoaiga o tagata. O faigafaiva e maua ai le ola taua mo le faitau miliona o tagata i le lalolagi atoa, lagolagoina nuu i le gataifale ma le sapalai o porotini i le faitau miliona o tagata faatau. Ae ui i lea, o le faʻaitiitia o faʻaputuga o iʻa ma le faʻaleagaina o meaola faʻanatura o le gataifale e lamatia ai le ola umi o nei faigafaiva, ma lamatia ai le saogalemu o meaʻai ma le tamaoaiga o le anoanoai o tagata.
E le gata i lea, o le pa'u o le faitau aofa'i o i'a e mafai ona i ai ni aafiaga loloto fa'ale-aganu'u ma agafesootai mo nu'u ma nu'u i gataifale o lo'o fa'alagolago i fagotaga mo augatupulaga. A'o tau utiuti i'a, e ono tula'i mai fe'ese'esea'iga i le fa'aitiitia o puna'oa, fa'ateteleina fe'ese'esea'iga ma fa'aleagaina ai le felagolagoma'i. I nisi o tulaga, o le leiloa o faiga masani fagota ma le malamalama ua atili ai ona faaleagaina measina faaleaganuu a nei afioaga, ma atili ai ona lamatia i luitau tau tamaoaiga ma le siosiomaga.
Fofo gafataulimaina
O le fa'atalanoaina o le fa'alavelave o le soona fagotaina ma le fa'atosina e mana'omia ai se faiga fa'apitoa e tu'ufa'atasia ai ta'iala lelei tau pulega, faiga fa'atekonolosi, ma felagolagoma'i fa'avaomalo. O le fa'atinoina o fuafuaga fa'atatau i faigafaiva fa'asaienisi, e pei o tapula'a i'a, fa'atapula'a o lapo'a, ma nofoaga puipuia o le gataifale, e taua tele mo le toe fa'aleleia o fa'aputuga o i'a ma toe fa'aleleia le soifua maloloina o le gataifale.
E le gata i lea, o le galulue faatasi o malo, paaga a pisinisi, ma faalapotopotoga faasao e taua tele mo le ausiaina o pulega gafataulimaina o faigafaiva i le lalolagi atoa. O maliega fa'ava-o-malo, e pei o le United Nations Fish Stocks Agreement ma le Convention on Biological Diversity, o lo'o tu'uina atu ai fa'avae mo le galulue fa'atasi ma le fa'amaopoopoina i le fa'asao ma le fa'afoeina o puna'oa o le gataifale. E ala i le galulue fa'atasi i tua'oi ma vaega, e mafai ai ona tatou fausia se lumana'i e tumu le vasa i le ola ma le manuia mo tupulaga a sau.
