Folasaga
I totonu o le malo tele o fa'atoaga fa'aonaponei, lea e fetaui ai le vasa ma alamanuia, o se mea moni fa'alavelave o lo'o lafi i lalo o le fogaeleele: o le vaapiapi ma le fa'asao o meaola o le sami. A'o fa'atupula'ia le fa'alagolago o tagata i le fa'ato'aga e fa'amalieina ai le fa'atupula'ia o le mana'oga mo i'a, o a'afiaga fa'ale-aganu'u ma le si'osi'omaga o lenei alamanuia ua matua'i taula'i i ai.
I lenei tala, tatou te su'esu'eina le tele o lu'itau o lo'o feagai ma manu fa'ato'aga o le sami, su'esu'e i le tino ma le mafaufau o lo latou ola vaapiapi. Matou te su'esu'eina le a'afiaga o lo latou soifua maloloina ma le soifua manuia, o manatu fa'ale-aganu'u e tula'i mai i a latou faiga fa'atau, ma le lautele o a'afiaga o le si'osi'omaga o lo'o a'afia i fa'alapotopotoga. E ala i lenei su'esu'ega, tatou te feagai ai ma le mana'omia vave mo le toe fuata'iga i totonu o pisinisi fa'a-fa'ato'aga, e fa'atatau i faiga e fa'amuamua ai le manuia o meaola o le sami ma le fa'atumauina o a tatou sapalai o le sami.

O le ala lea ua pei ai faatoaga i’a ma falefaigaluega
O le faʻatusatusaga i le va o faʻatoʻaga iʻa ma faʻatoʻaga falegaosimea e mataʻina, e faʻaalia ai le tele o mea tutusa i tulaga o le soifua manuia o manu, aafiaga o le siosiomaga, ma mataupu tau le amiotonu. O le mafua'aga lea e tutusa ai fa'atoaga i'a ma a latou fa'alapotopotoga e fa'atatau i fanua:
- I Fa'ato'aga I'a, E Maua Tele Manu
- O I'a o lo'o tumutumu i le fiasefulu afe i luga o fa'ato'aga
- O Fa'ato'aga I'a Lapopo'a O Fa'ato'aga Fa'ama'i
- Fa'ato'aga I'a E Fa'aleagaina ma Fa'aleagaina le Siosiomaga
- Fa'ato'aga Fa'ato'aga Fa'ato'aga Fa'ato'aga Fa'ato'aga Fa'atosina
E tusa ai ma nei tulaga tutusa, e manino lava o fa'ato'aga i'a o lo'o fa'asoa le tele o atugaluga tau amio, si'osi'omaga, ma fa'aagafesootai e feso'ota'i ma faiga fa'ato'aga falegaosimea.
Avanoa Vaapiapi
I totonu o nofoaga fa'ato'aga, o meaola o le sami e pei o i'a, ula, ma mollusks e masani lava ona fa'atupuina i totonu o si'osi'omaga tumutumu, e pei o nofoaga tumutumu i le taulaga. O nei avanoa fa'atapula'aina e fa'atapula'aina ai a latou fe'avea'i ma amioga fa'anatura, ma fa'afitia ai lo latou sa'olotoga e feoa'i ma su'esu'e o latou si'osi'omaga. O i'a, mo se fa'ata'ita'iga, e masani ona teu i totonu o pa'u upega po'o tane tane e itiiti le avanoa e aau saoloto ai, e o'o atu ai i le atuatuvale, fa'ama'i maso, ma a'afia i fa'ama'i.
Aafiaga ile Soifua Maloloina
O le vaapiapi o nofoaga o fagafagogo e saofagā i fa'afitauli eseese o le soifua maloloina i meaola o le sami. O le utiuti o avanoa e fa'ateteleina ai le tauvaga mo alagaoa e pei o mea'ai ma le okesene, ma fa'aletonu ai le tuputupu a'e ma le le 'ai. E le gata i lea, o le fa'aputuina o otaota i totonu o tane e tumu i tane e mafai ona fa'atupu ai ni si'osi'omaga o'ona, fa'afefeteina ai le puipuiga o manu ma fa'ateleina le aofa'i o tagata e feoti. E le gata i lea, o le maualuga o le totini e faafaigofie ai le salalau o parasite ma pathogens, e manaʻomia ai le faʻaogaina o vailaʻau faʻamaʻi ma isi vailaʻau, e atili lamatia ai le soifua maloloina o manu ma tagata.
Fa'amafaufau Fa'alemafaufau
I tua atu o fa'alavelave fa'aletino, o le saisaitia e o'o i ai manu fa'ato'aga o le sami e fa'atupu ai fo'i le fa'alavelave fa'ale-mafaufau. O le tele o ituaiga o i'a ma crustaceans e sili ona fa'aagafesootai ma e lavelave le mafaufau , ae ua fa'amalosia e nonofo fa'atasi po'o ni vaega tetele e le masani ai e leai ni fa'alapotopotoga fa'aagafesootai. O le le lava o fegalegaleaiga faʻaagafesootai ma le faʻatamaoaigaina o le siʻosiʻomaga e oʻo atu ai i le le fiafia, popole, ma amioga le lelei e pei o faʻataʻitaʻiga, lea e faʻaauau ai ona faia e manu ni gaioiga leai se uiga e avea o se faiga faʻafefe.
Manatu Fa'atatau
E loloto le a'afiaga o le fa'asaoina o meaola o le sami i faiga fa'afa'ato'a. O manu nei, e ui lava i lo latou gafatia e oo i le tiga ma le mafatia, e masani lava ona avea o ni oloa, e faʻatauaina mo lo latou tamaoaiga. O le le amanaiaina o lo latou soifua manuia ua tula'i mai ai fesili e uiga i a tatou matafaioi tau amio i tagata ola ma lu'iina ai le manatu o le gaosiga o taumafa gafataulimaina. A'o fa'atupula'ia le silafia e le au fa'atau i nei fa'afitauli, o lo'o fa'atupula'ia le fa'atupu fa'ato'aga e fa'aaoga faiga fa'aletagata ma fa'amuamua le soifua manuia o manu.
Aafiaga Faalesiosiomaga
O a'afiaga o le si'osi'omaga o faiga fa'afaifa'ato'aga vaapiapi e o'o atu i tua atu o tapula'a o fale. O le sola ese o meaola fa'ato'aga i le vao e mafai ona fa'alavelaveina fa'anatura ma fa'amata'u ai meaola eseese e ala i tauvaga, fa'ato'aga, ma fa'ama'i pipisi. E le gata i lea, o le soona fa'aaogaina o vaila'au fa'ama'i ma vaila'au i fa'agai'a fa'agai'a e fesoasoani i le fa'aleagaina o le vai ma le alia'e mai o fa'ama'i fa'ama'i fa'asaina, ma atili fa'aletonu ai le soifua maloloina o le si'osi'omaga.
I'a Lagona le Tiga
E mautinoa lava, o faʻamaoniga e lagolagoina ai le manatu e lagona e iʻa le tiga e faʻamalosi ma eseese. O su'esu'ega i le tele o tausaga ua fa'amalamalamaina ai le lavelave o le fa'alogoina ma le neura o i'a, ma fa'aalia ai le tutusa ma mama ma tagata. O nisi nei o fa'amaoniga autu:
- Neurological Tulaga Tutusa : O i'a o lo'o iai ni fa'ai'uga neura fa'apitoa e ta'ua o le nociceptors, lea e iloa ai fa'aoso fa'aleaga e pei ole vevela, mamafa, ma vaila'au. O nei nociceptors e fesoʻotaʻi i le taulaʻau ma le faiʻai, faʻatagaina iʻa e iloa ma tali atu i tiga. O su'esu'ega ua fa'aalia ai o fai'ai i'a o lo'o i ai fausaga e tutusa ma i latou o lo'o a'afia i le fa'agaioiina o tiga i mamame, e ta'u mai ai latou te maua le malosi e o'o ai i le tiga i se faiga e pei o vertebrates maualuga.
- Tali Amio : O le mata'ituina o amioga a i'a e tali atu ai i fa'agaioiga leaga e maua ai le fa'amaoniga malosi o lo latou gafatia e iloa ai le tiga. Pe a a'afia i fa'aoso tiga, e pei o le fa'aalia i vaila'au oona po'o vaila'au mata'utia, o i'a e fa'aalia amioga e fa'aalia ai le mafatia, e aofia ai le aau sese, fa'ateleina le manava, ma le taumafai e sola. E le gata i lea, ua matauina i'a e aloese ai mai nofoaga na latou oo i ai le tiga poʻo le faʻalavelave, faʻaalia amioga le fiafia e pei o le vaʻaia i isi manu.
- Tali Fa'aletino : O suiga fa'aletino fa'atasi ma le fa'aalia i fa'aoso tiga e lagolago atili ai le finauga e o'o i i'a le tiga. O suʻesuʻega ua faʻamauina ai le faʻateleina o hormones faʻamalosi e pei o le cortisol i iʻa o loʻo aʻafia i faʻalavelave leaga, e faʻaalia ai se tali faʻalavelave faʻaletino e tutusa ma le aafiaga o le tiga ma le faʻalavelave.
- Tali Fa'ama'i : E pei lava o mamame, e fa'aalia e i'a ni tali i vaila'au fa'ama'i e fa'aitiitia ai le tiga. O le faʻaaogaina o mea faʻamaʻi tiga, e pei o le morphine poʻo le lidocaine, ua maua e faʻaitiitia ai tali faʻafefe ma faʻaitiitia ai amioga faʻalavelave i iʻa, ma tuʻuina atu atili faʻamaoniga o lo latou gafatia e oʻo i le tiga.
- Vaaiga Evolutionary : Mai se vaaiga evolutionary, o le mafai ona iloa le tiga e tuʻuina atu ai faʻaoga lelei, e avea o se lapataiga e aloese ai mai le afaina ma faʻalauteleina le ola. Ona o le fa'asoa fa'atasi o i'a ma isi vertebrates, e talafeagai ona fa'apea na latou fa'atupuina faiga fa'apena mo le iloa o le tiga ma le tali atu.

E tusa ai ma lenei faʻamaoniga, o le manatu e mafai e iʻa ona oʻo i le tiga ua talia lautele i le va o saienitisi ma tagata atamamai i le soifua manuia o manu. O le fa'ailoaina o le malosi o i'a e mafatia ai e fa'aosofia ai le fa'atatauina o a latou togafitiga i tulaga 'ese'ese, e aofia ai fa'atoaga, fagotaga fa'afiafiaga, ma su'esu'ega fa'asaienisi. A'o fa'aauau pea ona fa'atupula'ia lo tatou malamalama i le iloa ma le soifua manuia o i'a, e tatau fo'i ona fa'apea o tatou uiga ma aga aga'i i nei tagata ola.
Fa'ai'uga
O le tulaga pagatia o meaola o le sami ua fa'ato'aga i tulaga vaapiapi ma pupuni o lo'o fa'amamafaina ai le mana'omia fa'anatinati mo le toe fuata'iga i totonu o pisinisi fa'ato'aga. O taumafaiga e fa'aleleia tulaga o le soifua manuia o manu , fa'aitiitia le tele o totini, ma fa'alauiloa atili faiga fa'ato'aga fa'alenatura e mana'omia e fa'aitiitia ai mafatiaga o lo'o feagai ma nei tagata ola. E le gata i lea, o le fa'aleleia atili o le manino ma le fa'alauiloaina o tagata fa'atau e mafai ona fa'aoso ai mana'oga mo i'a gaosia lelei ma fa'aosofia ai suiga lautele i alamanuia aga'i atu i faiga fa'ato'aga e sili atu ona gafataulimaina ma agaalofa. E na'o le fa'amuamua o le soifua manuia o meaola o le sami e fa'ato'aga e mafai ai ona tatou ausia moni se pisinisi o taumafa o le sami e fa'atatau i le fa'aleleia o le si'osi'omaga ma le amio mama.
