Umunyumunyu wo Kwishora mu Bworozi

Umubano w’abantu n’inyamanswa ni umwe mu mikorere ya kera kandi igoye cyane mu mateka y’umuntu - yashizweho n’impuhwe, akamaro, kubaha, ndetse rimwe na rimwe, kuganza. Iki cyiciro cyerekana isano iri hagati yabantu ninyamaswa, kuva kubana no kubana kugeza kubikoresha no kugurisha ibicuruzwa. Iradusaba guhangana n’ivuguruzanya ry’imyitwarire mu buryo dufata amoko atandukanye: guha agaciro bamwe nkabagize umuryango mugihe abandi bababazwa cyane nibiryo, imyambarire, cyangwa imyidagaduro.
Dufatiye ku nzego nka psychologiya, sociologie, n’ubuzima rusange, iki cyiciro kigaragaza ingaruka mbi ziterwa no gufata nabi inyamaswa muri societe yabantu. Ingingo zigaragaza isano iteye ubwoba hagati yubugizi bwa nabi bw’inyamaswa n’ihohoterwa rikorerwa abana, ingaruka z’ihohoterwa rikorerwa mu nganda, hamwe n’isuri ry’impuhwe iyo impuhwe zashyizwe mu bikorwa. Irasobanura kandi uburyo ibikomoka ku bimera no kubaho neza bishobora kongera kubaka impuhwe no guteza imbere umubano mwiza - atari inyamaswa gusa, ahubwo hagati yacu natwe ubwacu. Binyuze muri ubwo bushishozi, icyiciro cyerekana uburyo dufata indorerwamo zinyamaswa - ndetse ningaruka - uko dufata bagenzi bacu.
Mugusubiramo umubano wacu ninyamaswa, dukingura umuryango wokubana kwimpuhwe no kubahana-imwe yubahiriza ubuzima bwamarangamutima, ubwenge, nicyubahiro cyibiremwa muntu. Iki cyiciro gishimangira impinduka ziterwa nimpuhwe zerekana imbaraga zihindura zo kumenya inyamaswa nkumutungo cyangwa ibikoresho, ariko nkibinyabuzima byiyumvo dusangiye isi. Iterambere nyaryo ntabwo riri mubutware, ahubwo ni mubwubahane no kuba igisonga cyimyitwarire.

Kushakisha ihusano hagati y'Ubukungu bw'Inyamanswa n'Amanda y'Icyorezo

Mu myaka yashize, ku isi hagaragaye ubwiyongere bw'indwara zoonotique, hamwe n'indwara nka Ebola, SARS, ndetse na vuba aha, COVID-19, itera impungenge zikomeye ku buzima ku isi. Izi ndwara zikomoka ku nyamaswa, zifite ubushobozi bwo gukwirakwira vuba kandi zikagira ingaruka mbi ku bantu. Mu gihe inkomoko nyayo y’izi ndwara ikomeje kwigwa no kugibwaho impaka, hari ibimenyetso bigenda byerekana isano iri hagati y’ubuhinzi bw’amatungo. Ubworozi bw'amatungo, bukubiyemo ubworozi bw'amatungo ku biribwa, bwabaye igice cy'ingenzi mu musaruro w’ibiribwa ku isi, butanga isoko ryinjiza abantu babarirwa muri za miriyoni kandi bagaburira miliyari. Nyamara, kongera ingufu no kwagura inganda byateje kwibaza ku ruhare rwayo mu kuvuka no gukwirakwiza indwara zonotike. Muri iki kiganiro, tuzasuzuma isano iri hagati y’ubworozi n’indwara zoonotike, dusuzume ibintu bishobora kugira uruhare mu kuvuka no kuganira…

Isano iri hagati yubugome bwinyamaswa no guhohotera abana: Gusobanukirwa inzinguzingo zihohoterwa

Isano iri hagati yubugome bwinyamaswa no guhohotera abana ni ingingo yitabiriwe cyane mumyaka yashize. Mugihe ubwo buryo bwombi bwo guhohoterwa butesha umutwe kandi buteye ishozi, isano iri hagati yabo akenshi yirengagizwa cyangwa itumvikana. Ni ngombwa kumenya isano iri hagati yubugome bwinyamaswa n’ihohoterwa rikorerwa abana, kuko rishobora kuba ikimenyetso cyo kuburira n'amahirwe yo gutabara hakiri kare. Ubushakashatsi bwerekanye ko abantu bakora ibikorwa byo guhohotera inyamaswa bakunze no gukora ihohoterwa rikorerwa abantu, cyane cyane abatishoboye nk’abana. Ibi bitera kwibaza ku mpamvu zitera n’impamvu ziterwa n’ihohoterwa ryombi, ndetse n’ingaruka zishobora guteza ingaruka muri sosiyete muri rusange. Iyi ngingo izasesengura isano iri hagati yubugome bwinyamaswa n’ihohoterwa rikorerwa abana, ireba ubwiganze, ibimenyetso byo kuburira, n’ingaruka zishobora guterwa no gukumira. Mugusuzuma iyi sano no kumena…

Ute Kuba Umuvugizi Byongera Ubudiyakure Bufitanye na Ibisiga

Ibikomoka ku bimera ntibirenze guhitamo imirire - byerekana ubwitange bukomeye bwimyitwarire n’imyitwarire yo kugabanya ibibi no gutsimbataza impuhwe ibiremwa byose bifite imyumvire, cyane cyane inyamaswa. Muri rusange, ibikomoka ku bimera birwanya abantu kuva kera bakunze gukoresha inyamaswa ibiryo, imyambaro, imyidagaduro, nizindi ntego. Ahubwo, iharanira imibereho yemera agaciro kinyamanswa kavukire, atari nkibicuruzwa, ahubwo nkibinyabuzima bifite ubushobozi bwo kubabara, umunezero, n amarangamutima menshi. Mugukurikiza ibikomoka ku bimera, abantu ntibafata ibyemezo byimyitwarire gusa ahubwo banakorana umwete kugirango bahuze impuhwe ninyamaswa, bahindure uburyo societe ikorana nubwami bwinyamaswa. Kubona Inyamaswa nkabantu ku giti cyabo Imwe mu ngaruka zikomeye ziterwa n’ibikomoka ku bimera ni ihinduka ritera mu buryo abantu babona inyamaswa. Mu bihugu aho usanga inyamaswa zigurishwa cyane kubera inyama zazo, uruhu, ubwoya, cyangwa ibindi bicuruzwa, inyamaswa zigaragara binyuze muri utilitarian…

Ingaruka za psychologiya zubugome bwinyamaswa kuri societe

Ubugome bwinyamaswa nikibazo gikwirakwira kigira ingaruka zikomeye ku nyamaswa zirimo ndetse na societe muri rusange. Kwangiza nkana kwangiza umubiri cyangwa amarangamutima ku nyamaswa hagamijwe abantu, haba mu myidagaduro, ibiryo, cyangwa izindi mpamvu, ni ubwoko bwihohoterwa rifite ingaruka zikomeye. Ingaruka mbi zubugome bwinyamaswa zirenze abahohotewe, kuko nazo zigira ingaruka zikomeye mumitekerereze. Ibyangijwe n’inyamaswa ntabwo bibangamira uburenganzira bwabo bwibanze gusa ahubwo binagira ingaruka kumibereho yabantu nabaturage. Nkibyo, gusobanukirwa ningaruka zo mumitekerereze yubugome bwinyamaswa ningirakamaro mugukemura iki kibazo cyingutu. Muri iki kiganiro, twibanze ku buryo butandukanye uburyo ubugome bw’inyamaswa bugira ingaruka kuri sosiyete no ku bantu ku giti cyabo, tugaragaza ingaruka zabyo ku buzima bwo mu mutwe, impuhwe, ndetse n’imibereho. Mugutanga urumuri kuri iki kintu cyirengagizwa cyubugome bwinyamaswa, turizera…

Ute Kubiba Imbwa mu Fabrike Byagabanya Ubudiyakure Bufitanye na Ibisiga

Guhinga uruganda bimaze kuba akamenyero gakomeye, guhindura uburyo abantu bakorana ninyamaswa no guhindura umubano wacu nabo muburyo bwimbitse. Ubu buryo bwo gutanga inyama nyinshi, amata, n'amagi bishyira imbere gukora neza ninyungu kuruta imibereho myiza yinyamaswa. Mugihe imirima yinganda ikura nini kandi igatera imbere mu nganda, bituma habaho itandukaniro rikomeye hagati yabantu ninyamaswa turya. Mugabanye inyamaswa kubicuruzwa gusa, ubuhinzi bwuruganda bugoreka imyumvire yacu yinyamanswa nkibinyabuzima bifite imyumvire ikwiye kubahwa nimpuhwe. Iyi ngingo irasobanura uburyo ubuhinzi bwuruganda bugira ingaruka mbi ku isano dufitanye n’inyamaswa ndetse n’ingaruka zagutse z’imyitwarire. Kwamburwa inyamaswa Intandaro yo guhinga uruganda ni ugutesha agaciro inyamaswa. Muri ibyo bikorwa byinganda, inyamaswa zifatwa nkibicuruzwa gusa, zititaye kubyo bakeneye cyangwa uburambe bwabo. Bakunze kugarukira ahantu hato, huzuye abantu, aho bangiwe umudendezo…

Isano ry'uburenganzira bw'inyamaswa n'uburenganzira bwa muntu

Isano riri hagati yuburenganzira bwinyamaswa nuburenganzira bwa muntu kuva kera ryaganiriweho na filozofiya, imyitwarire, n’amategeko. Mugihe ibi bice byombi bifatwa ukundi, haribigaragara byerekana imikoranire yabo yimbitse. Abaharanira uburenganzira bwa muntu n’abaharanira uburenganzira bw’inyamaswa baragenda bemera ko guharanira ubutabera n’uburinganire bitagarukira gusa ku bantu ahubwo bigera no ku bantu bose bafite imyumvire. Amahame asanganywe yo kubahwa, kubahana, nuburenganzira bwo kubaho nta kibi bigira ishingiro ryimitwe yombi, byerekana ko kubohoza umwe bifitanye isano cyane no kubohoza undi. Itangazo mpuzamahanga ry’uburenganzira bwa muntu (UDHR) ryemeza uburenganzira bw’abantu ku giti cyabo, hatitawe ku bwoko bwabo, ibara ryabo, idini, igitsina, ururimi, imyizerere ya politiki, igihugu cyangwa imibereho yabo, uko ubukungu bwifashe, kuvuka, cyangwa ikindi kintu icyo ari cyo cyose. Iyi nyandiko y'ingenzi yemejwe n'Inteko rusange y’umuryango w’abibumbye i Paris ku Ukuboza…

Zoonose n'Ubuhinzi bw'Uruganda: Umubano udashoboka w'umuntu n'inyamaswa n'ingaruka zacyo ku isi

Imikorere igezweho yo guhinga uruganda, izwi kandi cyane cyane mu bworozi bw’amatungo, yashyizeho umubano urambye hagati y’abantu n’inyamaswa zifite ingaruka zikomeye, atari ku mibereho y’inyamaswa gusa ahubwo no ku buzima rusange bw’abaturage, ibidukikije, n’ubutabera. Imwe mu ngaruka zikomeye z’ubuzima zikomoka ku buhinzi bw’uruganda ni ukugaragara no gukwirakwiza indwara zonotike, bakunze kwita zoonose. Izi ndwara zandura hagati y’inyamaswa n’abantu, zagiye ziyongera ku isi yose bitewe n’ubucucike bw’abantu benshi, butagira isuku, ndetse n’imihangayiko iboneka mu mirima y’uruganda. Zoonose ni iki? Zoonose ni indwara zishobora kwanduza inyamaswa abantu. Zishobora guterwa na bagiteri, virusi, parasite, na fungi, kandi ziva ku ndwara zoroheje kugeza ku bihe bikomeye, byangiza ubuzima. Zimwe mu ndwara zizwi cyane zoonotic zirimo ibicurane by'ibiguruka (ibicurane by'inyoni), ibicurane by'ingurube, igituntu, ibisazi, na SARS (Syndrome de Severe Acute Respiratory Syndrome). Icyorezo cya COVID-19,…

Isano iri hagati yihohoterwa rikorerwa abana nibikorwa bizaza byubugome bwinyamaswa

Ihohoterwa rikorerwa abana ningaruka zaryo ndende ryarigishijwe cyane kandi ryanditse. Ariko, ikintu kimwe gikunze kutamenyekana ni isano iri hagati yo guhohotera abana nibikorwa byubugome bwinyamaswa. Iyi sano yagaragaye kandi yizwe ninzobere mubyerekeranye na psychologiya, sociologie, n'imibereho myiza yinyamaswa. Mu myaka yashize, ibibazo by'ubugome bw'inyamaswa byagiye byiyongera kandi bimaze kuba impungenge kuri sosiyete yacu. Ingaruka zibyo bikorwa ntabwo zigira ingaruka ku nyamaswa zinzirakarengane gusa ahubwo zigira n'ingaruka zikomeye kubantu bakora ibikorwa nkibi. Binyuze mu bushakashatsi butandukanye bwakozwe nubuzima busanzwe, byagaragaye ko hari isano rikomeye hagati yihohoterwa rikorerwa abana nibikorwa byubugome bwinyamaswa. Iyi ngingo igamije gucengera cyane muriyi ngingo no gucukumbura impamvu zitera iri sano. Gusobanukirwa iyi sano ni ngombwa kugirango wirinde ibikorwa bizaza…

Gucukumbura umubano wabantu ninyamaswa: Dilemmas yimyitwarire, ivuguruzanya ryumuco, hamwe no guhindura imyumvire

Umubano wacu ninyamaswa urangwa no kwivuguruza gukomeye, gushingiye kumico gakondo, gutekereza kubitekerezo, no guhuza amarangamutima. Kuva mu matungo akunzwe atanga ubusabane n'amatungo yororerwa ibiryo cyangwa ibiremwa bikoreshwa mu myidagaduro, uburyo tubona kandi dufata inyamaswa bugaragaza imikoranire igoye yo kubaha no gukoreshwa. Iyi myumvire ivuguruzanya iraduhatira guhangana n’ingorabahizi zishingiye ku mibereho y’inyamaswa, kuramba, ndetse n’ibinyabuzima - bidutera gutekereza cyane ku kuntu amahitamo yacu agira ingaruka ku buzima bwa buri muntu ndetse n’isi muri rusange?

Gusobanukirwa Ihohoterwa Ry’abasangirangendo: Uburyo bwo Kumenya no Kubimenyesha

Ihohoterwa ry’inyamanswa ni ikibazo gikomeye kandi kibabaje gifata uburyo butandukanye, uhereye ku kutita ku ihohoterwa n’ihohoterwa ry’umubiri kugeza ku mitekerereze mibi. Ni ikibazo kitoroshye cyatewe nimpamvu nyinshi zitanga umusanzu, harimo kubura amashuri, ingorane zubukungu, ibibazo byubuzima bwo mumutwe, n imyumvire yumuco ku nyamaswa. Iri hohoterwa ntabwo ryangiza inyamaswa zirimo gusa ahubwo rifite ingaruka nini muri societe, akenshi rifitanye isano nubundi bwoko bwihohoterwa. Iyi ngingo iracengera muburyo butandukanye bwo guhohotera inyamaswa ziherekejwe, zitanga isesengura rirambuye ryuburyo butandukanye inyamaswa zifatwa nabi, haba kubirengagiza, guhunika, ihohoterwa ryumubiri, cyangwa kubabaza amarangamutima. Byongeye kandi, irasuzuma impamvu zifatika zigira uruhare muri iyo myitwarire yangiza, ikerekana impamvu abantu bamwe bashobora kwishora mubikorwa nkibi. Byongeye kandi, ingingo ishimangira akamaro ko kumenya no kwigisha mukumenya ibimenyetso byo guhohotera inyamaswa. Irasobanura uburyo buri wese muri twe,…

  • 1
  • 2

Ni Kuki Wifuza Ibiryo Byiza?

Shubuka ibisobanuro byinshi inyuma yo gukoresha imirire ituruka ku izindi mirire, kandi ubone ukuntu ibyo kurya byawe bigira uruhare.

Nigute Kwifuza Gukoresha Imirire Ituruka Ku Zindi Mirire?

Shingura amashanyarugari yoroshye, amakuru y'ubuhanga, n'amashakiro afasha kugira ngo utangire umurimo w'imirire ituruka ku izindi mirire ufite ubudahwe no kwiyumvamo.

Kwirwanaho mu Gikorwa

Hitamo ibiribwa, korogera isi, wiyegereze ubuzima bwiza kandi burambye.

Soma Ibisubizo

Shaka ibisubizo ku ibibazo bikunda kubazwa.