Iyo dutekereje ku mata, akenshi tuyihuza nimirire myiza nibiryo biryoshye nka ice cream na foromaje. Ariko, hari uruhande rwijimye rwamata abantu benshi bashobora kuba batazi. Umusaruro, imikoreshereze, n’ibidukikije ku bicuruzwa by’amata bitera ingaruka zitandukanye ku buzima no ku bidukikije ari ngombwa kubyumva. Muri iyi nyandiko, tuzareba ingaruka zishobora guterwa n’ibikomoka ku mata, ingaruka z’ubuzima zijyanye no kuzikoresha, ingaruka z’ibidukikije ku musaruro w’amata, n’ubundi buryo bw’amata bushobora gutanga amahitamo meza. Mugutanga ibisobanuro kuri izi ngingo, turizera gushishikariza abantu guhitamo neza kandi bakagira uruhare mugihe kizaza kirambye. Reka twinjire mu mwijima w'amata kandi tumenye ukuri.
Ingaruka z’ibikomoka ku mata
Ibikomoka ku mata birashobora kuba birimo ibinure byinshi byuzuye bishobora kongera ibyago byo kurwara umutima.
Ibikomoka ku mata nk'amata, foromaje, n'amavuta bizwi ko bifite amavuta menshi. Kurya ibinure byinshi byuzuye bishobora gutuma kwiyongera kwa LDL (mbi) ya cholesterol, ari nayo mpamvu nyamukuru itera indwara z'umutima.
Ibikomoka ku mata byinshi birimo cholesterol, bishobora kugira uruhare mu mitsi ifunze.
Cholesterol ni ibintu bisa n'ibinure biboneka mu biribwa bishingiye ku nyamaswa, harimo n'ibikomoka ku mata. Iyo ikoreshejwe birenze urugero, cholesterol irashobora kwiyubaka mu mitsi kandi ikagira uruhare mu mikurire ya aterosklerose, indwara irangwa nimiyoboro ifunze kandi ifunganye.
Abantu bamwe ntibihanganira lactose kandi kurya amata birashobora gukurura ibibazo byigifu nko kubyimba, gaze, nimpiswi.
Lactose ni isukari iboneka mu mata n'ibikomoka ku mata. Abantu bamwe babura enzyme lactase, ikenewe kugirango igogora lactose. Iyi ndwara izwi ku izina rya lactose kutihanganirana, irashobora gutera ibimenyetso nko kubyimba, gaze, kubabara mu nda, no gucibwamo iyo amata akoreshejwe.
Ibikomoka ku mata, cyane cyane bikozwe mu mata y'inka, birashobora kuba birimo imisemburo na antibiotike.
Inganda z’amata zikunze gukoresha imisemburo na antibiotike mu gukora ibikomoka ku mata. Imisemburo nka estrogene na progesterone isanzwe iboneka mu mata y'inka, kandi imisemburo y'inyongera irashobora gukoreshwa mu kongera amata. Antibiyotike ikoreshwa mu kuvura no gukumira indwara ziva mu nka. Kurya ibikomoka ku mata birashobora kwanduza abantu iyi misemburo na antibiotike, bishobora kugira ingaruka ku buzima.
Ibicuruzwa bimwe by’amata, nka foromaje na ice cream, birashobora kuba byinshi muri karori kandi bikagira uruhare mu kongera ibiro.
Foromaje na ice cream, byumwihariko, birashobora kuba byinshi muri karori, ibinure byuzuye, hamwe nisukari. Kurya ibikomoka ku mata birenze birashobora kugira uruhare mu kongera ibiro no kongera ibyago byo kubyibuha ndetse nibibazo byubuzima.
Ingaruka zubuzima zifitanye isano no kurya amata
1. Kongera ibyago bya kanseri zimwe
Kurya ibikomoka ku mata bifitanye isano no kwiyongera kwa kanseri zimwe na zimwe, nka kanseri ya prostate na ovarian.
2. Kongera ibyago bya Diyabete yo mu bwoko bwa 1
Kurya amata byajyanye no kwiyongera kwa diyabete yo mu bwoko bwa 1.
3. Umubyibuho ukabije hamwe n’ibibazo bijyanye n’ubuzima
Urwego rwinshi rwamavuta yuzuye mubikomoka ku mata arashobora kugira uruhare mu mubyibuho ukabije no ku bibazo bijyanye n'ubuzima.
4. Kwangirika kw'ibimenyetso bya Acne
Ibikomoka ku mata birashobora kwangiza ibimenyetso bya acne mu bantu bamwe.
5. Ingaruka Zishobora Kurwara Indwara ya Parkinson
Ubushakashatsi bumwe bwerekanye isano iri hagati yo kurya amata no kongera ibyago byo kwandura indwara ya Parkinson.
Ingaruka ku bidukikije ku musaruro w'amata
Umusaruro w'amata ugira ingaruka zikomeye ku bidukikije, bigira ingaruka zitandukanye nk'ubutaka, amazi, ndetse n'ubwiza bw'ikirere. Gusobanukirwa n’ingaruka z’ibidukikije ni ngombwa mu gufata ibyemezo bijyanye no gukoresha amata. Hano hari ingingo z'ingenzi ugomba gusuzuma:

1. Gukoresha Ubutaka
Umusaruro wibikomoka ku mata bisaba ubutaka bunini bwo kurisha no guhinga ibihingwa. Ibi biganisha ku gutema amashyamba no gusenya aho gutura, ndetse no gutakaza urusobe rw'ibinyabuzima.
2. Umwanda
Ubworozi bw'amata butanga ifumbire mvaruganda, ishobora kwanduza amasoko y'amazi hafi y’amazi. Ifumbire irimo umwanda nka antibiotike, imisemburo, na bagiteri, bikaba byangiza ingaruka z’amazi n’ibinyabuzima byo mu mazi.
3. Ubuke bw'amazi
Ubworozi bw'amata busaba gukoresha amazi akomeye mubikorwa bitandukanye, harimo kuvomera inka n'ibikoresho byoza. Ibi birashobora kugira uruhare mu kubura amazi mu turere dufite amata menshi, cyane cyane mu turere tumaze guhura n’ibibazo by’amazi.
4. Isuri yubutaka no gutesha agaciro
Guhinga ibihingwa byinka byinka byamata birashobora kugira uruhare mu isuri, bigatuma habaho gutakaza ubutaka bwera kandi ubuzima bwubutaka bukagabanuka. Ibi birashobora kugira ingaruka mbi z'igihe kirekire ku musaruro w'ubuhinzi n'imikorere y'ibidukikije.
5. Ibyuka bihumanya ikirere
Inganda z’amata nizo zigira uruhare runini mu gusohora ibyuka bihumanya ikirere, cyane cyane binyuze muri metani ikorwa ninka mugihe cyo kurya. Methane ni gaze ya parike ikomeye igira uruhare mu ihindagurika ry’ikirere no ku bushyuhe bw’isi.
6. Ikirenge cya Carbone
Gutunganya no gutwara ibicuruzwa by’amata nabyo bigira uruhare mu kwangiza imyuka ya karubone no kwangiza ibidukikije. Kuva mu bworozi bw'amata kugeza ku nyubako zitunganyirizwa mu maduka acururizwamo, buri cyiciro cyo gutanga amata gifite icyerekezo cyacyo cya karubone.
Urebye izo ngaruka z’ibidukikije, abantu barashobora guhitamo guhuza intego zabo zirambye bagabanya amata cyangwa bagahitamo ubundi buryo bwangiza ibidukikije.
Ingaruka mbi zo guhinga amata kubutaka n'amazi
1. Ubworozi bw'amata busaba ubutaka bunini bwo kurisha no guhinga ibiryo, biganisha ku gutema amashyamba no kwangiza aho gutura.
2. Amazi ava mu bworozi bw’amata arashobora kwanduza amasoko y’amazi hafi y’ifumbire, antibiotike, imisemburo, n’indi myanda ihumanya.
3. Gukoresha amazi menshi mu bworozi bw'amata bigira uruhare mu kubura amazi mu turere tumwe na tumwe.
4. Guhinga ibihingwa bigaburira inka z’amata birashobora kugira uruhare mu isuri no kwangirika.
5. Ubworozi bw'amata burashobora kandi gutuma umutungo w'amazi yo mu butaka ugabanuka mu turere dufite umusaruro mwinshi w'amata.
Ihuza Hagati y’amata n’uburinganire bwa Hormonal
Ibikomoka ku mata biva mu nka akenshi birimo imisemburo isanzwe ibaho, nka estrogene na progesterone. Iyi misemburo irashobora kugira ingaruka mbi kuburinganire bwimisemburo yumubiri kandi birashobora gutuma habaho ubusumbane bwimisemburo mubantu.
Ubushakashatsi bwakozwe bwerekanye isano iri hagati yo kurya amata ndetse no kongera ibyago byo kwandura imisemburo nka kanseri y'ibere na prostate. Imisemburo igaragara mu bicuruzwa by’amata, ifatanije no gukoresha imisemburo ikura na antibiotike mu nka z’amata, irashobora kurushaho kugira uruhare mu kutaringaniza imisemburo.
Byongeye kandi, kurya amata byajyanye no kwiyongera kurwego rwo gukura kwa insuline imeze nka 1 (IGF-1), iyi ikaba ari imisemburo ifitanye isano no kwiyongera kwa kanseri zimwe.
Bitewe n’izi ngaruka zishobora kubaho, abantu bahangayikishijwe n’ubusumbane bw’imisemburo barashobora guhitamo kugabanya cyangwa gukuraho amata mu mirire yabo mu rwego rwo guhuza ubuzima.
Isano iri hagati y’amata nindwara zidakira
1. Kurya amata byajyanye no kwiyongera kwindwara zifata umutima, nk'indwara z'umutima ndetse na stroke.
2. Ubushakashatsi bumwe bwerekanye ko kurya amata bishobora kugira uruhare mu iterambere ry’indwara ziterwa na autoimmune, nka sclerose nyinshi.
3. Ibikomoka ku mata birashobora kwangiza ibimenyetso byindwara, nka artite.
4. Urwego rwinshi rwibinure byuzuye mubikomoka ku mata birashobora kugira uruhare mu iterambere rya insuline irwanya diyabete yo mu bwoko bwa 2.
5. Kurya amata byagize uruhare runini mu kwandura indwara zimwe na zimwe z'ubuhumekero, nka asima n'indwara zidakira zifata ibihaha (COPD).
Ibindi byamata: Gutohoza Amahitamo meza
Mugihe cyo gusimbuza amata mumirire yawe, hari uburyo bwinshi buryoshye kandi bwintungamubiri bwo guhitamo. Hano hari ubundi buryo bwiza bwokoresha amata:
1. Ibimera bishingiye kumata
Amata ashingiye ku bimera, nka amande, soya, n'amata ya oat, ni insimburangingo nziza y'amata. Zitanga inyungu zintungamubiri zidafite ubuzima nibidukikije byangiza amata.
2. Yogurt idafite amata
Niba uri umufana wa yogurt, ntutinye. Yogurt idafite amata ikozwe muri cocout, almond, cyangwa amata ya soya iraboneka byoroshye kandi itanga uburyohe hamwe nuburyo busa na yogurt yamata gakondo.
3. Umusemburo wintungamubiri
Umusemburo wintungamubiri urashobora gukoreshwa nkumusemburo wa foromaje muri resept kandi ugatanga uburyohe bwa cheese. Nuburyo bwiza cyane kubashaka kongeramo uburyohe bwa cheese kubiryo byabo batiriwe barya amata.
4. Ice cream idafite amata
Kwifuza ice cream? Hariho uburyo butandukanye butarimo amata burahari, bukozwe mubintu nkamata ya cocout cyangwa amata ya almonde. Ubundi buryo ni amavuta kandi araryoshye nka ice cream gakondo.
5. Gucukumbura ibindi biribwa bishingiye ku bimera
Kujya kutagira amata birashobora gufungura isi ibiryo bishya kandi biryoshye. Tekereza kwinjiza tofu, tempeh, na seitan mubiryo byawe. Izi poroteyine zishingiye ku bimera zirashobora kuba inzira nziza y’amata.
Mugushakisha ubundi buryo buzira umuze, urashobora kugabanya ibyo ukoresha amata hanyuma ugahitamo uburyo burambye kandi bwangiza ibidukikije.
Kugabanya ikoreshwa ryamata kugirango ejo hazaza harambye
Mu kugabanya ikoreshwa ry’amata, abantu barashobora gufasha kugabanya ibicuruzwa bikomoka ku mata no kugabanya umutwaro w’ibidukikije w’umusaruro w’amata.
Guhitamo amata ashingiye ku bimera bishobora gufasha kugabanya ibyuka bihumanya ikirere no gukoresha amazi meza ugereranije n’amata.
Guhindura ibiryo bikomoka ku bimera birashobora gufasha kubungabunga ubutaka no kugabanya amashyamba y’amata y’amata.
Kongera ubumenyi bw’ubuzima n’ibidukikije by’amata birashobora gufasha guteza imbere guhitamo ibiryo birambye.
Gushyigikira ubworozi bw'amata bwaho kandi burambye bushyira imbere imibereho myiza yinyamanswa no kwita kubidukikije birashobora kuba inzira kubahitamo gukomeza kurya amata.
Guhitamo Bimenyeshejwe: Gusobanukirwa Ingaruka
1.Ni ngombwa ko abantu bamenya ingaruka zishobora guteza ubuzima n’ibidukikije bijyanye no kurya amata.
2. Gufata umwanya wo kwiyigisha ubundi buryo bw'amata n'ingaruka z'umusaruro w'amata birashobora guha imbaraga abantu guhitamo neza.
3. Kugisha inama inzobere mu buvuzi cyangwa abahanga mu by'imirire biyandikishije barashobora gutanga ubuyobozi n’inkunga zingirakamaro mu kwimura indyo y’amata cyangwa kugabanya amata.
4. Kuzirikana intego zubuzima bwawe bwite nibikenewe mu mirire birashobora gufasha kumenyesha ibyemezo bijyanye no kurya amata.
5. Kugerageza hamwe nudukoryo tutarimo amata no kwinjiza ibiryo byinshi bishingiye ku bimera mu ifunguro birashobora gutuma inzibacyuho iva mu mata yoroshye kandi ikanezeza.





