Kwipimisha inyamaswa bikomeje kuba kimwe mubikorwa bitavugwaho rumwe mu masangano ya siyanse, imyitwarire, niterambere ryabantu. Mu myaka ibarirwa muri za mirongo, amamiriyoni y’inyamaswa, harimo imbeba, inkwavu, primates, n'imbwa - yakorewe ubushakashatsi muri laboratoire ku isi, akenshi yihanganira ububabare, kwifungisha, ndetse no gupfa hakiri kare. Ubu buryo bukorwa mwizina ryiterambere ryubuvuzi, kurinda umutekano wibicuruzwa, no guteza imbere ikoranabuhanga rishya. Nyamara inyuma yinkuta zidafite aho zihurira nubushakashatsi, inyamaswa zifite imibabaro myinshi, zitera ibibazo byihutirwa kubyerekeye imyitwarire nibikenewe mubikorwa nkibi.
Mu gihe abayishyigikiye bavuga ko kwipimisha inyamaswa byagize uruhare mu iterambere ry’ubuvuzi n’umutekano w’abaguzi, ibimenyetso bigenda byiyongera bigaragaza aho bigarukira ndetse n’imyitwarire idahwitse. Ubushakashatsi bwinshi bwananiwe guhindura neza ibinyabuzima byabantu, bitera gushidikanya kubwizerwa bwabo. Muri icyo gihe, guhanga udushya mu ikoranabuhanga-nk'urugingo-kuri-chip, imiterere ya mudasobwa igezweho, hamwe n'ingirabuzimafatizo z'umuntu - bitanga ubundi buryo bwa kimuntu kandi akenshi busobanutse neza. Iterambere rirwanya imyumvire ishaje ivuga ko gupima inyamaswa ari ngombwa kandi byerekana inzira igana ku iterambere rya siyansi nta bugome.
Iki cyiciro cyiga ku myitwarire, siyanse, n’amategeko mu gupima inyamaswa, kumurika imibabaro irimo ndetse n amahirwe yo kuyisimbuza uburyo bwimpuhwe, bugezweho. Mugusuzuma amabwiriza ariho, imikorere yinganda, nimbaraga zubuvugizi, irashimangira ko byihutirwa kwihutisha inzibacyuho iva mubushakashatsi bushingiye ku nyamaswa. Ubwanyuma, gukemura ibizamini byinyamaswa ntabwo ari uguteza imbere siyanse gusa ahubwo no guhuza udushya nindangagaciro zubutabera, impuhwe, no kubaha ibinyabuzima byose.
Mu myaka yashize, isi yiboneye impinduka zikomeye mubushakashatsi bwa siyanse, cyane cyane mubijyanye no kwipimisha no kwisiga. Kwipimisha inyamaswa gakondo, bimaze kugaragara nkuburyo bukenewe bwo kurinda umutekano n’ibikorwa by’ibicuruzwa, biragenda bigorana kubera uburyo bwo gupima inyamaswa. Ubundi buryo bushya bwo guhanga udushya ntibusezeranya gusa kuba abantu gusa ahubwo byihuta, bihendutse, kandi byizewe kuruta bagenzi babo bashingiye ku nyamaswa. Imico y'utugari Imico y'akagari yabaye igikoresho cy'ingenzi mu bushakashatsi bwa siyansi bugezweho, bufasha abahanga gukura no kwiga ingirabuzimafatizo z'abantu n'inyamaswa hanze y'umubiri. Mubyukuri ubwoko bwose bwingirabuzimafatizo zabantu ninyamaswa, kuva selile zuruhu kugeza neuron na selile yumwijima, birashobora guterwa neza muri laboratoire. Ibi byatumye abashakashatsi bashakisha imikorere yimbere ya selile muburyo butari bushoboka. Imico y'utugari ihingwa mu biryo bya petri cyangwa flasque zuzuye…








