Umwanguka ku Mwiza
Icyorezo, Gucika intege n'Ubucucike bw'Isi
Inyuma y'amashanyarazi, ibigo bikora ibikomoka ku bibera mu nzu zikora ku bushobozzi zikoresha ibiriyoni by'izindi nzitiye mu kubabazwa bikabije kugirango zishyire hamwe ibisabwa by'inyama zidahenze, amata n'imbwa. Ariko icyo kibazo ntigikomeza aho — ubuhinzi bw'izindi nzitiye mu kibazo n'ubukungu bwo mu nzu zikora ku bushobozzi kandi bugatera imihindagurikire y'ikirere, kwangiza amazi, no gucika intege mu bucucike bw'isi.
Ubu kurushaho, iyi nzira igomba guhinduka.
Ku Isi
Ubuhinzi bw'izindi nzitiye ni umushinga mukuru w'umworozi w'amashyamba, ubucucike bw'amazi, n'ubushyuhe bw'ubutaka. Kugenda mu nzira y'ubuhinzi bw'ibinyampeke ni ingenzi mu kurinda amashyamba yacu, kubungabunga ibidukikije, no kurwanya imihindagurikire y'ikilere. Ikizaza cyiza ku isi gitangira ku mfuriro yacu.
Umwanditsi w'Isi
Ubuhinzi bw'izindi nzitiye mu kibazo n'ubukungu bwo mu nzu zikora ku bushobozzi buri gusenya umworozi w'isi. Buri mfuriro y'inyama ijyana n'umwanditsi w'umworozi ku isi.
Amakuru:
- Igihembwe cy'amashyamba cyangijwe n'ubuhinzi bw'izindi nzitiye n'ubuhinzi bw'ibinyampeke.
- Igihembwe cy'amazi gikenewe kugirango hagaragare 1 kg y'inyama.
- Ubushyuhe bw'ubutaka ( methane, nitrous oxide ) buri kwiyongera vuba.
- Uburozi bw'ubutaka bujyana n'ubutaka bw'umworozi n'ubutaka bw'umwanda.
- Gucika intege mu bucucike bw'amazi n'amazi y'ubutaka bivuye mu bucucike bw'izindi nzitiye n'ubuhinzi bw'ubumara.
- Kubura ibinyabuzima bivuye mu kwangiza ibidukikije.
- Kubyara ibibazo mu mavubi y'ubutaka bivuye mu buhinzi.
Isi mu Ngorane.
Buri mwaka, hafi ibiremwa 92 miriyari biri ku butaka biri kwirizwa kugirango hakomezwe ibisabwa ku rwego rw'isi ku nyama, imiryanda n'amagi — kandi hafi 99% by'ibi biremwa biba biri mu gatorika, aho babangamiwe n'ibintu bibi cyane. Izi nzitizi z'ubutabire zita ku byo bikorana n'umuwinshi n'inyungu mu rwego rwo gushyira ku ruhande izi ngo ziringirane izindi nzitizi.
Ubuhinzi bw'inyama bwagiye ku butaka bw'ubutabire nk'umwe mu mahanga y'ubutabire yagiyeho. Ibi ni ibyo byatumye hafi 14.5% by'ingufu z'ubutabire zikoreshwa ku rwego rw'isi[1] — cyane cyane methane na nitrous oxide, ibyo bikaba byinshi kuruta ibyo carbon dioxide yateje mu gihe cy'ubushyuhe. Mu gihe cy'ibyumweru, iyi nzitizi ikoresha ubutaka bw'amazi n'ubutaka bw'ibihingwa.
Ibyo byatewe n'ubutaka ntibihagirira ku bwoko bw'ingufu n'ubutaka. Nk'uko ibigo by'ubumwe bw'ibihugu by'ibyuka bigize, ubuhinzi bw'inyama ni kimwe mu byateye ubwandu bw'ibinyabuzima, kwangirika kw'ubutaka, n'ubwandu bw'amazi bitewe n'ubwandu bw'amazi mabi, ubwandu bw'icyorezo, n'ubwandu bw'ibiti — cyane cyane mu bihugu nk'u Rwanda, aho ubuhinzi bw'inka bwagiye ku kigero cya 80% by'ubutaka bw'ibirunga[2]. Ibi bikaba byateje ubwandu bw'ibinyabuzima, kwangirika kw'ibinyabuzima, n'ubwandu bw'ubutaka bw'ubutabire.
Ukwangirika kw'Ubukerarugendo
kw'Ubuhinzi
Hari abantu hafi miriyari ndwi ku isi — kabiri nk'abariho mu myaka 50 ishize. Ibi bikaba byateje ubwandu bw'ubutaka bw'isi, kandi mu gihe cy'imyaka 50 iri imbere, hafi 10 ku ijana by'abantu ku isi bazaba bari ku isi, ibi bikaba byateje ubwandu bw'ubutaka. Ikibazo ni iki: Ni kuki ibi bikaba byateje ubwandu bw'ubutaka bw'isi?
Ubutaka buri guhinduka
Ubukerarugendo bw'ibinyamwuga bufite uruhare rwa 14.5% mu kibazo cya gaze y'ikibogotezo ku isi kandi ni umwotsi munini wa metani - gaze ifite ubushobozi 20 kuruta CO₂. Ubukerarugendo bw'ibinyamwiga bw'intungamubiri bufite uruhare runini mu kwiyongera kw'ikibazo cya klimatike. [3]
Gucisha Imbaraga
Ubukerarugendo bw'ibinyamwiga bukoresha ubutaka bwinshi, amazi, na peteroli, bikagira ingaruka ku isi yacu. [4]
Gucika Intege Isi
Kuva ku mwanda w'ikinyabutabire ukagera ku mwotsi wa metani, ubukerarugendo bw'ibinyamwiga bw'industri bwangiza hewa yacu, amazi, n'ubutaka.
Amakuru
Gasi y'ihuhe
Amokozi aracyamara n'ibibi by'ubuhinzi bwa nyama. Akenshi mu bantu batangira mu gitondo, babwirwa ngo bajye mu bikorwa by'agriculture. [7]
Litere 15,000
Litiro by'amazi angahitamo kugira ngo habeho ikilogiramu imwe ya nyama — igisubizo cy'umwihariko ku gihe ubuhinzi bw'izindi nunguke bukoresha igice cya gatatu cy'amazi ku isi. [5]
60%
The Crisis [8]
75%
byo bw'ubutaka bw'agriculture bushobora kuba bw'ahantu ku isi ku bushake hamwe n'isoko ry'imisozi n'indi ikoreshwa mu kugira ngo ubutaka bw'Amerika, Ubushinwa na Union Europea bwahuriye hamwe. [6]
Ikibazo
Ingaruka z'Ubukerarugendo bw'ibinyamwiga ku Rwego
Ubukerarugendo bw'ibinyamwiga bw'inyamanswa bwiyongera ikibazo cya klimatike, bukagira ingaruka ku mwotsi wa gaze y'ikibogotezo. [9]
Ubu ibi bimenyekanye neza ko ikibazo cya klimatike giterwa n'abantu ari ukuri kandi kikaba igitero gikomeye ku isi yacu. Kugira ngo hagarikwe kwiyongera kwa 2ºC mu gihe cy'izuba ku isi, amahanga y'akoranye ntibigomba kurenga 80% by'ikibazo cya gaze y'ikibogotezo mu mwaka wa 2050. Ubukerarugendo bw'ibinyamwiga ni umwe mu bakoresha cyane mu kibazo cya klimatike, bukagira ingaruka ku mwotsi wa gaze y'ikibogotezo.
Amakoresho myinshi ya karuboni diyokside
Ubukerarugendo bw'ibinyamwiga bw'inyamanswa bukoresha gaze y'ikibogotezo mu kigero cyose cyo gukora. Gucura inka z'igonwa kugira ngo zikure cyangwa zikore inyama ntibigire uruhare mu kurengera imisozi n'imisozi ahubwo bigasohora karuboni yahishwe mu butaka no mu kirere.
Inganda zikoresha amashanyarazi menshi
Inganda zikoresha amashanyarazi menshi, ubukerarugendo bw'ibinyamwiga bw'inyamanswa bukoresha amashanyarazi menshi - cyane cyane kugira ngo zikure inyamaswa, bikaba ibyo mu gice cya 75% cy'ukuri kw'ukoreshwa. Ibindi bikoreshwa mu guteka, mu kwaka, no mu guhindura hewa.
Kwirengera CO₂
Kubura kwa dioxide siyo agahinda gusa — ubuhinzi bw'izindi ngombe nabwo bugira uruhare mu kubyara methane n'icyuma cya nitrous oxide, bikaba gaze z'ibirere bishobora guteza ubushyuhe. Ifite uruhare rwa 37% bya methane ku isi ndetse na 65% by'icyuma cya nitrous oxide, ahanini bivuye mu bisesa n'ubutaka bw'ubuhinzi.
Kiguha ikiguzi cy'ikiguha cy'ubushyuhe cy'ikiguha cy'ikiguha cy'ubushyuhe kigira ingaruka ku buhinzi — kandi ibyago by'ikiguha cy'ubushyuhe byiyongera.
Ubushyuhe bworoshye bw'ubushyuhe bw'ikirere bugira ingaruka ku mitungo y'amazi, bukahungabanya imbuto n'imbuto, bikagora no kurera izindi ngombe. Kiguha ikiguha cy'ubushyuhe cy'ikiguha cy'ubushyuhe kigira uruhare mu guteza ibibazo, indwara, ikiguha cy'ubushyuhe n'ikiguha cy'ubutaka, bikagira ingaruka ku cyago cy'ikiguha cy'ubuhinzi.
Ubuhinzi bw'ibigo butera ingaruka ku mwuka, butera urupfu rw'izindi ngombe n'imbuto. [10]
Ekosistemu nziza zigira uruhare mu kurengera abantu — zikagira uruhare mu kurengera ibiryo, amazi n'ikiguha cy'ubushyuhe. Ariko, izi ndahemba zikaba zikomeje gusenya, bitewe n'ingaruka z'ubuhinzi bw'ibigo, bikagira uruhare mu kongera urupfu rw'izindi ngombe n'ikiguha cy'ubutaka.
Ibisohoka by'umwanda
Ubuhinzi bw'ibigo butera umwanda ukabije, bukagenda bugabanya kandi bukasenyya imirire y'izindi ngombe, bukabatera ingaruka. Umwanda uba usohoka ugahwa mu mazi, ukabyara 'aho umwanda uri' aho izindi ngombe zikagera zikagwa. Icyuma cya nitrojeni, nka amonya, nabyo bikagira uruhare mu gukora umwanda w'amazi no kwangiza ikiguha cy'ubushyuhe.
Gukura kw'ubutaka no Gupfa kw'Izindi Ngombe
Kwibora ibidukikije byahungabanyije bitera ubwandu bw'ibinyabuzima ku isi. Hafi ya kimwe cya gatatu cy'ibihingwa ku isi bikorerwaho imboga z'izindi zabyaye, bikurura ubuhinzi mu bihingwa by'ingenzi muri Amerika y'Epfo no muri Afurika yo munsi y'ubutayu bwa Sahara. Hagati y'1980 na 2000, amasambu mashya mu bihugu biri mu nzira y'amajyambere yagiye atandukana ku gahato 25 ugereranije n'ubunini bw'Ubwongereza, aho birenga 10% byagiye bisimbuza icyatsi cy'itropike. Uyu mugabane w'amajyambere uterwa ahanini n'ubuhinzi bukomeye, ntubuteye ku magambo. Ubushinwa nk'ubwo muri Europe nabwo butera kugabanuka kw'ibinyabuzima n'izindi ntsinda.
Ibibatisha ku buhinzi bw'Imboga ku Mugabane n'Ibindi By'Ubuminagwa
Ubuhinzi bw'imboga bubyara 14.5% by'umwuka ukomeye ku isi—birenga ingufu zose z'ikoreshwa mu gutwara abantu. Izi ngufu zikurura icyuka cy'ikibonanuro, kigira imbuga nyinshi zidakwiriye kwakira ubuzima. Amasezerano ku Bwoko bw'Ibinyabuzima yemeza ko icyuka cy'ikibonanuro gitera ubwandu mu gukura kw'ibinyabuzima, gukwirakwiza udukoko n'imyatsi, gushyushya imirire, guhindura imvura, no gutera ubutaka bworoshye kubera imbeho ikomeye.
Ubuhinzi bw'imboga bubyara ubwandu ku bidukikije kubera kureka uburozi butandukanye butera ubwandu mu binyabuzima. [11]
Amasambu y'imboga, aho amahanga n'ibihumbi by'izindi zabyaye zikorerwa mu nzira y'ikibonanuro, aterwa n'uburozi butandukanye butera ubwandu mu binyabuzima n'imbuga z'izindi zabyaye. Mu 2006, Ishami ry'Umuryango w'Abibumbye ryita ryita ku Mirire n'Ubuhinzi (FAO) ryise ubuhinzi bw'imboga 'kimwe mu bikoreshwa cyane mu kubaho kw'ibibazo by'ubuzima by'ingenzi ku isi.'
Izindi zabyaye nyinshi zikoresha imboga nyinshi
Kubiba imyaka mu fabrike byagize ku kurisha ziraswa cyane ku ngano n’ibinyamisogwe bifite proteyini zikoreshwa mu kongera ibiremwa m'bisigaye vuba — uburyo budashobora kwigeranya n’uburyo gakondo bwo kurisha ku gahato. Izi mbewu zidakunda zikenera urubuto rwinshi rw’ibiyobyabukungu n’ubutare bwa kemikali, byinshi muri byo bikagira umwanda w’ikintu ahanini kitabangamira ibidukikije ahanini kitabangamira ukura.
Ibanga ry'Imisemburo y'ubuhinzi
Ibisigazwa bya azote na fosifore kuva mu fabrike mu gihe cyose bisuka mu mazi, bishe ubuzima bw’amafi no guhaha ibirwa binini "aho nta wundi" aho ubuzima bw’amafi bushobora gutsinda. Azote zimwe nazo ziba amagasi ya amonya, bikagira uruhare mu gusazisha amazi no gusaza ozone. Ibi bikoresho by’umwanda bishobora no guteza ubuzima bw’abantu bityo mu kwangiza amazi yacu.
Ikiyobyabukungu cy'Ibisigazwa
Fabrike ntizisohora gusa azote na fosifore zisigara — ahubwo zigatera kandi ubwandu bwa E. coli, metali n’ibinyabutabire, bityo bikashyira ubuzima bw’abantu, izindi nungwe n’ikiremwa m'bisigaye ku rugero rumwe.
Kubiba imyaka mu fabrike ni ingenzi cyane — igakoresha ibirenge byinshi mu gihe igaragaza ibintu bike cyane by’umugati w’ikintu. [12]
Amashyiga akomeye y’ubuhinzi bw’izindi nungwe akoresha ingano n’umugati n’amashanyarazi menshi mu kubyara inyama, amata n’ibirayi. Kurengera uburyo gakondo butumva neza inyamaswa n’ibinyamisogwe bikurwa mu gihe cy’ikintu, kubiba imyaka mu fabrike byagize ku kurisha ziraswa cyane ku ngano n’ibinyamisogwe bifite proteyini, bikagira umusaruro muke cyane mu mugati w’ikintu. Ibi bikoresho bikaba byerekana ubushobozi buke hagati mu gihe cy’ikintu.
Kuvugurura Proteyini
Inyamaswa ziterwa mu fabrike zikoresha ibiribwa byinshi, ariko byinshi muri ibyo biribwa bivamo nk'ubushyuhe n'ubushobozi bwo kwiyegeranya. Ibitabo byerekana ko gukora igirogiramu kimwe cya nyama gishobora gukenera ibiro byinshi by'ibiribwa, bikagira umusaruro muke mu gukora poroteyine.
Kubura kw'ibintu mu gikorwa cyo kubungabunga ibidukikije
Ubukerarugendo bw'inyamaswa bukoresha ubutaka, amazi n'ubushyuhe bwinshi. Ubukerarugendo bw'inyamaswa bukoresha hafi 23% by'amazi y'agaciro - hafi litiro 1,150 ku munsi ku umuntu. Kandi bwo bukoresha abashinzwe gutera umuti n'icunywa mu guhinga, bikagumisha intungamubiri z'agaciro nka azote na fosifore ishobora gukoreshwa neza mu guhinga ibiribwa byinshi neza.
Ibindi mu gupfusha ibikoresho
Ijambo "ubushyuhe" ryerekana igihe ibikoresho bikenewe mu gukora ibikorwa by'ubuhinzi nka mafuta na fosifore - byombi bikenewe mu guhinga inyamaswa - bikagera ku mugabane wabyo n'ubwo bitaramenyekana igihe bizagabanuka. Nubwo igihe kizabaho kitamenyekanye, ibyo bikoresho bizagabanuka. Kuko bikunze mu bihugu bike, ubukene bwabyo buzaba ingaruka ku bihugu bishamikiye ku kubihinga.
Nk'uko byemejwe n'ibitabo by'abahanga
Inyama z'inka ziterwa mu makimbirane zikenera kabiri ubushyuhe bw'ubutaka nk'inyama z'inka ziterwa mu bantu.
Ubukerarugendo bw'inyamaswa bugira hafi 14.5% by'ubushyuhe bw'ubutaka ku isi hose.
Kubonye ubushyuhe, igihe cy'imvura gitandukana n'amazi y'umutaka, bishobora kugabanya umusaruro w'ibiribwa mu bihugu by'ishyano n'ibishyano, aho ibiribwa ari hafi y'ubushyuhe bwabyo.
Ibindi bikozwe n'ubushakashatsi bisohotse muri iki gihe bikerekana ko kongera kwaguka kw'ubuhinzi mu bice bishobora guhingwamo ibihingwa ndetse n'ahanakoreshwa mu guhisha inka mu bice bya Amazone bizatwara 40% by'inyamanswa n'ubwoko bw'igihingwa biri mu gishanga cya Amazone kugeza mu mwaka wa 2050.
Ubuhinzi bw'inkongorora buhishije izima ry'izindi nshuti z'umuntu ndetse n'ibindi bihingwa, bikaba byateje ubwandu mu ntabire no guhinduka kw'ikirere.
Amasambu manini bimwe akora umwanda mwinshi kuruta abaturage b'umujyi munini muri Amerika.
Ubuhinzi bw'izindi nshuti z'umuntu bwagura hafi 60% by'ubwandu bwa ammonia ku isi.
Kuboneka kw'izindi nshuti z'umuntu bisaba hafi 6kg z'amagambo y'ubuhinzi kugira ngo hinguze 1kg y'amagambo y'izindi nshuti z'umuntu.
Bisaba hafi 15,000 litiro y'amazi kugira ngo hinguze kilo imwe ya beef. Ibi bikaba bikwiye nko gutakisha litiro 1,200 kuri kilo imwe ya mahangu na 1800 kuri kilo imwe ya ngano.
Muri Amerika, ubuhinzi bukoresha kemikali nyinshi bukoresha toni imwe ya ngufu kugira ngo hinguze toni imwe ya mahangu - ikaba ari ikintu gikomeye mu kurisha izindi nshuti z'umuntu.
Ibibatunga ku buzima kubera ubuhinzi bw'amafi mu bwato
Amagi ya samaki
Amafi akunda kurya ibiribwa birimo ibiryo by'amagi n'amavuta y'amagi, akomoka ku mafi ahigwa mu gikombe - bikaba ari ikintu gikoresha ubuzima bw'amafi. Nubwo hari ibiryo by'amagi bikozwe muri soya, ibi nabyo bikaba byateza ibibazo ku buzima bw'isi.
Kurangiza
Ibiryo bitarasangiwe, imyanda y'ibinyabuzima n'ikiguzi gikoreshwa mu guhinga ibinyabuzima ku bwinshi byangiza amazi n'imyobo y'amazi hafi y'aho bihingirwa, bikangiza izo mazi kandi bica ibinyabuzima biri hafi.
Parasite n'ikoranabuhanga rya magerwane
Magerwane na parasite mu binyabuzima bihingwa, nka sea lice mu mazi y'izambere, irashobora gukwirakwira mu binyabuzima biri hafi, bikababaza ubuzima bwabyo n'izindi ngaruka.
Abahunga bica ku bwinshi mu binyabuzima
Ibinyabuzima bihungiye bihunga birashobora gushukwa n'ibindi binyabuzima, bikabyara urubyaro rutari rwo ku buzima bwabyo. Birashobora no kwirukana ibiryo n'izindi zindi nguruka, bikongerera urwego rw'ibinyabuzima.
Ukwenda kw'inda
Ubuhingi bw'ibinyabuzima ku bwinshi bwashobora gutuma habaho kwangizwa kw'ibinyabuzima biri mu gicumbi, cyane cyane iyo hafi y'umwuzure hariho ibirunga by'akazi by'ibiti by'umwaka. Izi nda z'ibinyabuzima zikora ku buzima bw'imyobo, zikayungurura amazi, kandi zikagira uruhare mu kubungabunga ubuzima bw'ibinyabuzima. Iyo zikurwaho, ntizigira ingaruka ku buzima bw'ibinyabuzima gusa, ahubwo zigakuraho n'ubushobozi bw'inda y'umwuzure.
Kuvuza ku bwinshi n'ingorane zikabije ku buzima bw'ibinyabuzima
Kuroba mu kanyaga by'ingenzi
Iterambere ry'ubuhanga, kongera kw'ibiryo, n'uburyo bwo kubungabunga bibi byatumye havuza ku bwinshi, bikagira ingaruka ku buzima bw'ibinyabuzima - nka cod, tuna, imbwa n'izindi nzitwa zo mu nda y'ibishanga - bikagwa cyangwa bikangiza.
Ukwenda kw'inda
Amashine y'ivuwuza n'ivangura mu rwego rw'ivangiza inda
Ibikoresho by'ivuwuza bibi cyangwa binini birashobora kwangiza inda, cyane cyane iyo bikoreshwa mu kubungabunga ibirunga cyangwa mu kuragura mu nda y'ibishanga. Ibi bikaba byiza cyane ku buzima bw'inda y'ibishanga, nka coral.
Kuvanga ibinyabuzima biri mu ngozi
Uburyo bwo kuvuza bushobora gutuma havangwa n'ibinyabuzima nka albatrosses, imbwa, delfine, kameleon, n'izindi ngozi, bikababaza ubuzima bwabyo.
Kuvomerwa kw'ikimara, cyangwa kuvomerwa mu kanya, birimo nyamanswa nyinshi zo mu nyanja zitakiriwe zifatiwe mu gihe cyo kwisodora. Izi nungwe zishobora kuba zitakenewe kuko ziba nto cyane, ntizigire urugimbi ku bwoko bwacyo, cyangwa kugira ubunini butari ngombwa. Ntikuzo, nyinshi muri zo zihabwa inyuma mu kyanja ziramuganye cyangwa cyane. Nubwo izo nshuro zitaba zikikijwe, ubwinshi bw'izimara zivomerwa bishobora guhagarika izuba ry'ikiremwa ry'ikinyaganyja ndetse no kwangiza imirire. Byongeyeho, imikorere yo kuvomerwa iriyongera igihe abakoresha bongereye ku buryo bwemewe n'amategeko kandi bagashyiraho urusaku, bagakomeza kwangiza umwuka w'ikinyaganyja.
Kubaho mu bwenge [13]
Icyo twamenye ni uko hari imwe mu buryo bworoshye bwo kugabanya ingaruka zacu ku bwoko bw'umwuka ni ukureka inyamaswa ku bwoko bwacu. Guhitamo imirire y'ubwoko bw'imbuto, itagira icyitso, bifasha kugabanya umunyinya w'umwuka w'ikinyaganyja wakozwe n'ubuhinzi bw'inyamaswa.
Buri munsi, umunyavuganji akiza hafi:
Urupfu rw'Inyamaswa
Litiro 4,200 z'Amazi
Mitiro 2.8 kw'Ibura ry'Iko
Niba ushobora gukora iyo ngaruka mu munsi umwe, kanda itandukaniro ushobora gukora mu kwezi, mu mwaka — cyangwa hejuru y'imyaka yose.
Ni izihe ngaruka uzaharanira?
Ibisohoka
[1] https://openknowledge.fao.org/items/e6627259-7306-4875-b1a9-cf1d45614d0b
[2] https://wwf.panda.org/discover/knowledge_hub/where_we_work/amazon/amazon_threats/unsustainable_cattle_ranching/
[3] https://www.fao.org/family-farming/detail/en/c/1634679
https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/a85d3143-2e61-42cb-b235-0e9c8a44d50d/content/y4252e14.htm
[4] https://drawdown.org/insights/fixing-foods-big-climate-problem
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Water_footprint#Water_footprint_of_products_(agricultural_sector)
[6] https://ourworldindata.org/land-use-diets
[7] https://www.fao.org/4/a0701e/a0701e00.htm
[8] https://www.unep.org/news-and-stories/press-release/our-global-food-system-primary-driver-biodiversity-loss
[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_impacts_of_animal_agriculture#Climate_change_aspects
[10] https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_impacts_of_animal_agriculture#Biodiversity
https://link.springer.com/article/10.1007/s11625-023-01326-z
https://edition.cnn.com/2020/05/26/world/species-loss-evolution-climate-scn-intl-scli/index.html
[11] https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_impacts_of_animal_agriculture#Effects_on_ecosystems
https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_impacts_of_animal_agriculture#Air_pollution
https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2013JTEHA..76..230V/abstract
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_impacts_of_animal_agriculture#Resource_use
https://web.archive.org/web/20111016221906/http://72.32.142.180/soy_facts.htm
https://openknowledge.fao.org/items/915b73d0-4fd8-41ca-9dff-5f0b678b786e
https://www.mdpi.com/2071-1050/10/4/1084
[13] https://www.science.org/doi/10.1126/science.aaq0216
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022316623065896?via%3Dihub
https://link.springer.com/article/10.1007/s10584-014-1104-5
https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/c93da831-30b3-41dc-9e12-e1ae2963abde/content
Ukwenya Ikirere
Impamvu z'Imyitso ku Rutonde rw'Inyama
Kupfa kw'Ibindi Byimbuto
Umwanda ukomeretsa hewa
Guhindura Ikirere
Kubera Ibishatse
Gusenya no Guhinga
Kunywa ibidafite akagero
Ibisohotse Vuba
Ubundi bukomeje kwiyongera, niko bigenda bifata ibiryo. Imwe mu mboga z'ubutaka...
Hamwe n'ukumenya kw'ingaruka mbi z'ubuzima bwacu ku bidukikije n'izindi z'izindi mpano, ubushake...
Ubworozi bw'ibinyamuganga bwagiye gukora umwihariko mu muco w'abantu ibihembwe byinshi, buba umwihariko w'ikintu mu kugaburira abantu...
Ubundi twagiye tubwirizwa gutera ibiryo kugirango dufite umutima...
Kubiba imbwa mu fabrike, bizwi kandi n'ubuhinzi bw'igikorwa, byagaragaye nk'uburyo bw'ubuhinzi bw'igikombe mu nsi nyinshi hafi ya...
Inka (Inka z'ibanze, Inka z'inka, Inka z'igikombe)
Ukwenya Ikirere
Ubundi bukomeje kwiyongera, niko bigenda bifata ibiryo. Imwe mu mboga z'ubutaka...
Ubworozi bw'ibinyamuganga bwagiye gukora umwihariko mu muco w'abantu ibihembwe byinshi, buba umwihariko w'ikintu mu kugaburira abantu...
Kubiba imbwa mu fabrike, bizwi kandi n'ubuhinzi bw'igikorwa, byagaragaye nk'uburyo bw'ubuhinzi bw'igikombe mu nsi nyinshi hafi ya...
Inka (Inka z'ibanze, Inka z'inka, Inka z'igikombe)
Ikirere gihanze hejuru ya 70% by'ubuso bw'Isi kandi ni imyanya y'izindi ndahemuka z'ibinyabuzima. Mu...
Impinduka y'ikirere ni imwe mu ndwara zikomerera cyane mu gihe turiho, ifite ingaruka zikomerera ku ntumbero zombi n'...
Ikibuga cy'Uburezi bw'Inyoni n'Izindi Zindi
Kubiba imbwa mu fabrike, bizwi kandi n'ubuhinzi bw'igikorwa, byagaragaye nk'uburyo bw'ubuhinzi bw'igikombe mu nsi nyinshi hafi ya...
Ikirere gihanze hejuru ya 70% by'ubuso bw'Isi kandi ni imyanya y'izindi ndahemuka z'ibinyabuzima. Mu...
Azote ni ihame ry'ubuzima ku isi, rikaba rigena urugero rw'ukura no gukura kw'imbuto...
Ubukoroni, uburyo bukomeye kandi bw'igikoroni bwo kurwanya izindi zinyamanswa mu bukoroni, bwagaragaye nk'ikibazo gikomeye mu bwiza bw'ibidukikije....
Uburyo bwacu bw'ikoreshwa ry'ibyo kurya bwinshi buri muri 9 billion zinyamanswa zishwe buri mwaka. Ariko icyo gihe ntikigira icyo gihanze...
Ubuzima n'Ubworozi
Ubundi bukomeje kwiyongera, niko bigenda bifata ibiryo. Imwe mu mboga z'ubutaka...
Hamwe n'ukumenya kw'ingaruka mbi z'ubuzima bwacu ku bidukikije n'izindi z'izindi mpano, ubushake...
Ubundi twagiye tubwirizwa gutera ibiryo kugirango dufite umutima...
Muri iminsi y'akamanuko, habayeho kongera ubumenyi ku bumenyi bwa cellular agriculture, bakunze kwita lab-grown meat, nk'ubumenyi bushingiye ku mbuto...
Uburyo bw'isi bugenda bwiyongera n'ukwiyongera kw'ikiguzi cy'ibyo kurya, ni ikiranga ubwoba bw'ubuhinzi...
Imiryango y'ubuhinzi bw'amatungo, ni uburyo bwo gukora ibinyabuzima ku bushake, kandi yagaragaje ubukana mu nshingano nyinshi n'ubuzima bw'ibinyabuzima, ariko kimwe...
